اگر ذکر و یا دعایی خلاف دستور العمل رسیده از معصوم, (مثلا در تعداد یا مواقع گفتن آن) خوانده شود اثر یا ثواب آن از بین می رود؟

پاسخ

در ابتدا لازم است به نکته ای اشاره کنیم:
بی تردید ذکر و فرازهایی از ادعیه هر چه بیشتر تکرار شود، آثار و پاداش معنوی و اخروی بیشترتر بر آن مترتب می شود، به همین دلیل خداوند در قرآن می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً»[1] یعنی ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید. از این آیه مبارکه معلوم می شود که تکرار و ذکر هر فرازی از این دعاها نه تنها محظوری ندارد، بلکه در معارف دینی نیز در موارد فراوانی تأکید شده است.
و دیگر این که: همان طور که برخی زمان ها و مکان ها و حالات انسان، در خواندن دعا نقش خاصی دارد و با این که دعا همیشه و در هر مکان و شرایط خوب است، اما در بعضی زمان ها و مکان ها تأثیر بیشتری دارد و در شرع مقدس تأکید شده که در آن زمان و مکان مشخص انسان توجه و عنایت بیشتری به خواندن دعا داشته باشد.
مسئله تکرار برخی اذکار و ادعیه نیز چنین است، یعنی گرچه ذکر و دعا هر اندازه بیشتر خوانده شود آثار معنوی و پاداش اخروی بیشتر دارد اما چون در ذکر و نحوه خواندن آن اسرار نهفته فراوانی وجود دارد، لذا باید طبق آنچه دستور داده شده خوانده شود و اثرگذاری آن ذکر و دعا در صورتی تأمین شود که طبق عدد خاصی خوانده شود به همین دلیل یکی از بزرگان فن که در این گونه مسایل صاحب نظر است می گوید:
در بعضی از ادعیه و اذکار که عدد دعا و ذکر و یا عدد ایّام آنها از معصومین ـ علیهم السلام ـ صادر شده است. در حفظ عدد آن ها نباید سهل انگاری شود، با این که این اعمال مستحب اند) ولی باید طبق دستور العملشان انجام شوند، چه در حفظ و مراعات صورت آن و چه در عدد آن، یعنی هرچه دستورالعمل است، (به هر صورت و عدد) باید به همان منوال عمل شود و هیچ نحوه تخطی و مداخله در آن روا نمی باشد، چه عمل به دستور عددی خود یک نحو تأدیب و تعوید نفس است، علاوه بر این در برخی روایات آمده: بدانید اسماءالله به منزله دفائن اند ـ گنج ـ و عدد به منزله ذراع ( متر )آن مساحت، اگر ذراع کمتر گیری به دفین ـ گنج ـ نرسی و نیز اگر زیاده بگیری باز هم نرسی، بلکه در گذری.
و عده ای از بزرگان اهل تحقیق گفته اند که عدد به منزله حوض آبی است که در آن غسل ارتماسی کنند، اگر عمق آب زیاده از حد باشد، موجب غرق شدن می شود و اگر کم، غوطه خوردن میسّر نیست. نیز گفته شده که عدد حکم دندانه کلید را دارد که به زیاد یا کم نمودن آن قفل باز نمی شود.
همچنین باید توجه داشت که عدد ذکر همانند دستورالعمل پزشک در مصرف و مقدار دارو برای مریض است که نباید کم یا زیاد شود.[2] از این بیان به خوبی معلوم می شود که عددِ گفتن برخی فرازهای ادعیه باید مراعات بشود و آن گونه که دستور داده شده انجام داده و خوانده شود.
اما باید اشاره شود که اگر کسی به خلاف دستور عمل کرد مثلاً در دعا یا ذکری گفته شده فلان جمله سه بار تکرار شود، شخصی آن را 10 بار تکرار کرد، این کار موجب ایراد شرعی نمی شود و گناهی ندارد و یا بی اثر معنوی و اخروی نخواهد بود. لکن برای آن که اثر مورد نظر را داشته باشد باید آن گونه که دستور داده شده خوانده شود.
البته این ها در مواردی است که آن عدد یا شیوه خاص عا و گفتن ذکر، از معصوم ـ علیه السلام ـ رسیده باشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. آیت الله رفیعی قزوینی، مجموعه رسایل و مقالات، (مقاله شرح دعای سحر) ص 85، نشر الزهرا، تهران، چاپ اول، 1367 ش.
2. حسن زاده آملی، رساله نور علی نور.

پی نوشت ها:
[1] . احزاب/ 41.
[2] . حسن زاده آملی، رساله نور علی نور، ص 52 تا 55.