شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع:    حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام

نافرمانى کردن از پدر و بى‌حرمتى به بزرگان

حدیث

بحار الأنوار : عن سهل بن زیاد عن عبد العظیم الحسنى ، عن إسحاق الناصح مولى جعفر، عن أبى الحسن الأوّل علیه السلام ، قال :

قُمُّ عُشُّ آلِ مُحَمَّدٍ و مَأوى‌ شیعَتِهِم ، و لکِن سَیَهلِکُ جَماعَهٌ مِن شَبابِهِم بِمَعصِیَهِ آبائِهِم و الاِستِخفافِ وَالسُّخرِیَهِ بِکُبَرائِهِم و مَشایِخِهِم ، و مَعَ ذلِکَ یَدفَعُ اللَّهُ عَنهُم شَرَّ الأَعادى و کُلَّ سوءٍ .[۱]

ترجمه‌
حضرت عبد العظیم علیه السلام – به سند خود – : امام کاظم علیه السلام فرمود : «قم، جایگاه و پایگاه خاندان محمّد صلى اللَّه علیه و آله و پناهگاه شیعیانشان است؛ لیکن گروهى از جوانانشان به خاطر نافرمانى از پدرانشان و مسخره نمودن و بى‌حرمتى نسبت به بزرگان و کهن‌سالانشان هلاک مى‌شوند . در عین حال، خداوند، شرّ دشمنان و هر بلایى را از آنان دور مى‌کند» .

شرح‌

در این حدیث نورانى، چند نکته قابل توجّه است :

۱ . نقش قم در گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام‌

بر پایه این حدیث، قم به عنوان «عُشّ آل محمّد» و خانه پیروان خاندان رسالت، معرّفى شده است . «عُشّ» به معناى آشیانه پرندگان است . این نکته، بسى قابل تأمّل است که در میان همه نقاط روى زمین ، حتّى حرمین شریفین ، شهر قم ، به عنوان نقطه امن و آرامش براى اهل بیت علیهم السلام و پیروان آنها در نظر گرفته شده است. این، بِدان معناست که خاندان رسالت، پیش‌بینى مى‌کرده‌اند که در آینده، این منطقه ، پایگاه مناسبى براى گسترش فرهنگ آنان در جهان خواهد گردید .

این پیش‌بینى ، در احادیث دیگرى هم با صراحت بیان شده ، مانند آنچه از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود :

سَیأتى زَمانٌ تکونُ بَلْدهُ قُمّ وَ أهلُها حُجّهً على‌ الخلائقِ ، وَ ذلکَ فى زمانِ غَیْبَهِ قائمِنا علیه السلام إلى‌ ظُهورِهِ .[۲]

روزگارى خواهد آمد که شهر قم و مردمان آن بر دیگر مردمان، حجّت اند. آن روزگار، در زمان غیبت قائم ماست تا هنگام ظهورش .

و در حدیث دیگرى از ایشان آمده است:

سَتَخْلو کُوفهُ مِن المؤمنینَ ، وَ یَأرِزُ عنها العِلمُ کما تَأرز الحَیّهُ فى جُحْرِها ، ثُمّ یَظهَرُ العلمُ ببلدهٍ یُقالُ لها قُمّ ، وَ تَصیرُ مَعْدِناً للعِلمِ وَ الفَضلِ ، حتّى‌ لا یَبقى‌ فى الأرضِ مُسْتَضعَفٌ فى الدِّینِ حتّى‌ المُخَدَّراتُ فى الحِجالِ ، وَ ذلکَ عند قُرْبِ ظُهورِ قائمِنا ، فیَجْعَلُ اللَّهُ قُمّ وَ أهلَهُ قائمِینَ مَقامَ الحُجّهِ .[۳]

به زودى، کوفه از مؤمنان، تهى‌خواهد گشت و علم از آن، رخت بر خواهد بست، همانند مارى که در سوراخش پنهان مى‌شود . آن گاه علم در شهرى به نام قم آشکار خواهد شد . این شهر، معدن علم و فضیلت مى‌شود ، تا آن جا که روى کُره زمین کسى نمى‌ماند که در دین، ضعیف و ناتوان باشد، حتّى زنان پرده‌نشین ، و این [واقعه‌] نزدیک ظهور قائم ماست . خداوند، قم و مردم آن را جانشین مقام حجّت مى‌کند .

۲ . خطرى که در آینده، گروهى از جوانان قم را تهدید مى‌کند

این پیش‌بینى نیز بسیار قابل توجّه است ، که با همه اهمّیت و ارزشى که شهر قم به عنوان پایگاه اصلى نشر معارف اهل بیت علیهم السلام خواهد داشت ، گروهى از جوانان این شهر ، به دلیل نافرمانى ار پدرانشان – که آنها را به پیروى از خطّ مستقیم ولایت دعوت مى‌کنند – و نیز بى‌حرمتى به بزرگان و مشایخ علمى و تربیتى این شهر ، راه هلاکت و نابودى معنوى را خواهند پیمود .

بنا بر این، جوانان قم باید نسبت به این هشدار ، حسّاس باشند تا به دام منحرفان نیفتند .

۳ . مصونیت قم از توطئه‌هاى دشمنان اسلام‌

سومین نکته مهمّى که در این حدیث بِدان اشاره شده، این است که انحراف جمعى از جوانان قم ، تأثیرى در عنایت ویژه خداوند سبحان به مردم این دیار نخواهد داشت و این شهر براى همیشه به عنوان پایگاه اصلى نشر معارف اهل بیت علیهم السلام از شرّ دشمنان اسلام، مصون و محفوظ خواهد ماند و زمینه‌ساز حکومت جهانى اسلام به رهبرى امام مهدى – أرواحنا له الفداء – خواهد شد .

در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام نیز این معنا مورد تأکید قرار گرفته است :

إنَّ الملائکهَ لَتَدْفَعُ البَلایا عَن قُمّ و أهلِهِ ، و ما قَصدَهُ جَبّارٌ بسُوءٍ إلّا قَصمَهُ قاصِمُ الجَبّارِینَ .[۴]

فرشتگان، بلایا را از قم و مردم قم دور مى‌کنند . هیچ ستمگرى، آهنگ بدى به آنان نمى‌کند، مگر آن که در هم شکننده ستمگران، او را در هم مى‌شکند .

افزون بر احادیثى که بدانها اشاره شد ، احادیث دیگرى نیز در باره اهمّیت ویژه شهر قم به عنوان پایگاه معارف اهل بیت علیهم السلام و زمینه‌ساز حکومت جهانى امام مهدى – عجل اللَّه فرجه – ، از اهل بیت علیهم السلام نقل شده است که با در نظر گرفتن تاریخ صدور آنها ، از معجزات علمى این بزرگواران محسوب مى‌شوند ؛ زیرا حتّى در زمان علّامه مجلسى رحمه اللَّه علیه – که این احادیث را در بحار الأنوار ثبت مى‌کرده – ، فضاى علمى امروز حوزه علمیّه قم، طبق محاسبات معمولى، قابل پیش‌بینى نبود ، چه رسد به زمان صدور این احادیث .