سؤال فوق در واقع به سه جنبه مهم ازدواج اشاره دارد، که هر کدام از جنبه‌ها را به صورت جداگانه بررسی می کنیم:
1. شرایط ازدواج چیست؟
مهم‌ترین شرط یک ازدواج موفّق، داشتن اطّلاعات و آگاهی‌های کامل طرفین در مورد ازدواج است. اینکه هدف از ازدواج چیست؛ ملاک‌های انتخاب همسر؛ حقوق متقابل زن و شوهر چیست؛ و نمونه‌هایی از این قبیل. اگر طرفین ازدواج قبل از ازدواج به این اطّلاعات دست پیدا کنند در واقع توانسته‌اند مهندسی یک خانواده موفق اسلامی را انجام دهند.
در اسلام شرایط خاصّی برای ازدواج در نظر گرفته نشده، بلکه اسلام به یک اصل کلّی اشاره دارد که اگر پسر یا دختری به سنّ ازدواج رسیدند،[1] و احساس کردند که غریزه جنسی بر آنها غلبه می‌کند، باید ازدواج کنند. امّا این بدان معنا نیست که هر پسری یا دختری به محض اینکه به سنّ ازدواج رسیدند، بدون در نظر گرفتن توصیه‌های اسلامی و بدون مشورت با اهل خبره و بدون تحقیق و تفحّص، تنها برای ارضای غریزه جنسی، اقدام به ازدواج کند. بلکه اسلام برای ازدواج هدف های بالاتری از ارضای غریزه جنسی در نظر گرفته است که باید مورد توجّه طرفین در ازدواج باشد. پس باید قبل از ازدواج آمادگی ذهنی و شناختی نسبت به مسئله ازدواج داشته باشید، و بعد برای خودتان اهداف و فوایدی را از اقدام به ازدواج ترسیم کنید:[2]
1. بلوغ در استقلال طلبی: اینکه انسان بخواهد تابع تصمیمات و مقرّرات دیگران نباشد و مستقل زندگی کند، که این امر با ازدواج محقق می‌شود.
2. نیاز به انس و آرامش: انسان همواره دوست دارد همدم و مونسی داشته باشد که امین، مهربان، و راز نگه‌دار باشد تا با او انس بگیرد و دردل کند و رازهایش را در میان بگذارد تا بدین وسیله به یک آرامش خاطر دست پیدا کند، این آرامش خاطر نیز با ازدواج (ازدواج موفّق) محقق می‌گردد. در واقع خداوند سکون و آرامش انسان را در جنس مخالف (همسرش) قرار داده است.
3. حفظ عفّت و مصونیت از گناه.
4. تولید نسل و …
هر کدام از اینها می‌تواند هدف ازدواج باشد، و به نظر می‌رسد ازدواج موفّق ازدواجی خواهد بود که به تمام فواید و اهداف توجّه داشته باشد. به طور مثال اگر ازدواج صرفاً به خاطر ارضای نیاز جنسی باشد، یا برای کسب استقلال باشد دیری نمی‌گذرد که این ازدواج با امواج متلاطم و خروشان مشکلات دیگر مواجه می‌شود که طرفین ازدواج را، یارای مقابله با آن نیست. چرا که از اصل و ابتدا به این موضوع فکر نکرده بودند تا راه چاره‌ای برایش پیدا کنند. پس لازم است قبل از انتخاب همسر دقّت کافی نمود و سعی کرد تا بین انسان و همسرش تناسب‌هایی از جهت فرهنگی، دینی، سیاسی، اقتصادی، روحی، اجتماعی، و جسمی باشد و هر قدر تناسب بیشتر باشد سازگاری و تفاهم بیشتر می‌شود.
2. در صورت فراهم نبودن زمینه های ازدواج چگونه می‌توان با وجود محرّک‌های بیرونی ایمان خود را حفظ کرد؟
در اینجا هم راهکار کاملاً مشخص و روشن می‌باشد و آن هم حفظ و رعایت تقوای الهی است، و تقوای الهی حاصل نمی‌شود جز با سعی و کوشش خود انسان. شما دوست عزیز علاوه بر مداومت بر نماز، روزه، دعا، توسّل و قرائت قرآن به راهکارهای زیر نیز توجّه کنید:
1. برنامه‌ریزی برای کار مداوم:[3] نوجوانان از نیروی سرشار و فوق العاده‌ای برخوردارند. این نیرو اگر در زمینه‌های دیگر مورد استفاده قرار نگیرد، در قالب امور جنسی و شهوانی ظاهر خواهد شد. مثلاً خودتان را عادت بدهید به ورزش کردن، مطالعه کردن و …
2. دوری از محیط‌های ناسالم و آلوده: تا جایی که امکان دارد از حاضر شدن در محیط‌هایی که احتمال وجود محرّک‌های جنسی و شهوانی وجود دارد امتناع ورزید، مثلاً رفتن به پارک‌ها، سینما، دیدن فیلم‌های محرّک.
3. تنظیم خواب: سعی کنید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که آخر شب کاملاً خسته به بستر خواب بروید، چون وقتی انسان خسته نیست برای مدّتی خوابش نمی‌آید و ناخواسته فکرش متوجّه موضوعاتی می‌شود که قبلاً دیده و شنیده است. از این رو خسته شدن و زود به خواب رفتن این فرصت را از انسان می‌گیرد.
4. عدم توجّه و کنترل چشم.
5. دائم الذکر شدن.
6. توجّه به اجری که از چشم‌پوشی از این نگاه‌ها به انسان می‌رسد و …
3. آیا ازدواج با وجود موانعی مانند تحصیل یا کمبود مالی قابل اجرا و عملی شدن است؟
در مورد کمبود مالی باید متذکّر شد که کمبود مالی به دو صورت متصوّر است.
صورت اول: اینکه شخص واقعاً فقیر است و به هیچ عنوان نمی‌تواند متکفّل خرج شخص دیگری شود و نیز مطمئن است که کاری نمی‌تواند بکند، در این گونه افراد تأخیر در ازدواج امریست مقبول و باید سعی و توکّل کند تا به حدّ مقبول و متعارف از نظر اقتصادی برسد. و این نوع افراد باید عفّت و پاکدامنی خود را حفظ کنند و صبر و خویشتن داری پیشه سازند.[4] خداوند می‌فرماید: «و آنانکه وسیله ازدواج ندارند، عفت نفس پیشه کنند تا خدا آنها را به لطف خود بی‌نیاز گرداند.» (سوره نور، آیه 33)
صورت دوم: مشکل مالی بدین گونه است که شخص واقعاً فقیر نیست و در حدّ خود می‌تواند یک زندگی ساده و بدون تجمّلات و چشم وهم چشمی را اداره کند. امّا این تشریفات و برخی آداب و رسوم غلط است که مانع از ازدواج می‌شود. در این موارد واقعاً به یک عزم راسخ و اراده فولادین نیاز است که با صف شکنی البته با احترام به بزرگان و بیان دیدگاه اسلام، اقدام به ازدواج کند. هر چند که امر مشکل و غیر قابل اجرایی به نظر می‌رسد. امّا واقعاً اغلب طلبه‌ها در حوزه‌های علمیه و برخی از دانشجویان ثابت کردند که بدون تجمّلات و تشریفات می‌توان زندگی کرد و آن هم یک زندگی سالم وسرشار از محبّت.
امّا در مورد مانع دوم: ذاتاً نمی‌توان تحصیل را به عنوان یک مانع جدّی در برابر ازدواج در نظر گرفت. که البته این بسته به نگاه ما نسبت به ازدواج و تحصیل دارد. اگر دید ما نسبت به ازدواج و تحصیل یک دید تعاملی باشد، شاید ازدواج نه تنها مانع از تحصیل نمی‌گردد، بلکه نردبانی می شود برای ترقّی و رشد مدارج علمی انسان. متأسفانه بعضاً دیده شده است که برخی از طلاب و دانشجویان بدون آگاهی و شناخت و بدون در نظر گرفتن ملاک‌های اسلامی در امر انتخاب همسر؛ ازدواج کردند و بلافاصله با افت تحصیلی مواجه شدند و عده‌ای نیز پنداشتند، که افت تحصیلی با ازدواج رابطه دارد. باید به خود بقبولانیم که تحصیل با ازدواج سازگاری دارد. و این گونه نیست که هر کس ازدواج کند از تحصیل می‌ماند.
نامزدی شرعی و قانونی نیز می‌تواند کمک حالی باشد برای دختر و پسر محصّل که با مقدمات ساده و کم خرج نامزد شوند. و عقد شرعی و قانونی جاری شود و امّا هر کدام به تحصیل خود ادامه دهند. البته در این مورد نیز به برخی از آفات نامزدی نیز توجّه شود، مثلاً بیش از حد این دوران طولانی نگردد، و دیگر راه حلّی که می‌تواند این مانع (تحصیلات) را از سر راه بردارد، این است که دختر و پسر محصّل بعد از ازدواج، برای پیشرفت تحصیلی خود برای مدّتی بچه‌دار نشوند. و بالاخره با داشتن روحیه قناعت و ساده زیستی، و نیز داشتن روحیه مشارکت در خانه، و کمک زن و مرد به یکدیگر می‌توان بر این مانع هم پیروز شد. [5]
امّا کلام آخر: همان طور که گفته شده با همه این حرف‌ها اگر واقعاً نمی‌توانید ازدواج کنید، سعی کنید از سلاح کارساز و بسیار مفید عفت و تقوا استفاده کنید و اگر مشکلات فراروی شما، مشکلات جدّی و مهمّی نیستند، با توکّل به خدا و با علم و آگاهی اقدام به ازدواج کنید و توجّه داشته باشید که در انتخاب همسر ملاک‌های اسلامی و انسانی را در نظر قرار دهید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مشکلات جنسی جوانان، آیت الله ناصر مکارم شیرازی، قم، انتشارات نسل جوان، (مدرسه امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ )
2. اخلاق و جوان، آیت الله حسین مظاهری، انتشارات شفق.
3. دنیای بلوغ، علی قائمی، سازمان ملّی جوانان.
پی نوشت ها:
[1] . بلوغ جسمی، جنسی، اجتماعی، و اقتصادی، به طور نسبی لازم است.
[2] . امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1369، ص21 و 22، 23، 24.
[3] . قائمی، علی، دنیای بلوغ، سازمان ملّی جوانان، 1380، بخش سوم.
[4] . امینی، ابراهیم، همان، ص 37.
[5] . مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1374، ص64، 65، 66، (بسیار مفید).
