الف) منشأ و خاستگاه سوء ظنّ
1. قضاوت عجولانه: قضاوت و داوری کردن قبل از تحقیق و تفکر در مورد پدیده و قبل از گفتگوی صمیمانه با همسر موجب بدگمانی می شود.
2. عدم شناخت دنیای زنان و مردان: هر گونه رفتار زنانه از مرد و بالعکس موجب تنفّر و بدگمانی همسر می شود. مردان و زنان در ویژگیهای شخصی، شناختی از قبیل قدرت کلامی، ابراز علائق و احساسات نسبت به همدیگر، دیگر خواهی، احساس جنسی، عکس العمل در برابر مشکلات و استرسهای بیرونی و …. با همدیگر تفاوت دارند.
3. عدم شناخت همسر خود: گاهی اوقات همسر ما با همسر دیگران تفاوت دارد، باید ویژگی ها و تفاوت های محیطی و متأثر از آداب و رسوم همسر خود مخصوصاً تفاوت های شخصی و شخصیتی را شناخت، عدم شناخت این ویژگیها،‌ ممکن است باعث سوء ظنّ گردد.
4. دخالت دیگران در زندگی: در بعضی اوقات نزدیکان زن و مرد به قصد خیرخواهی، مطالبی را به اینها القاء می کنند که باعث اختلاف و یا سوء ظنّ آنها نسبت به همدیگر می شود.
5. وسوسه فکری: گاهی شیطان بر قوّه خیال انسان مسلّط می شود در نتیجه افکار باطل و بیهوده ای بر او حکم فرما می شود، در نتیجه شخص هر چیزی را با عینک بدبینی می بیند.
6.بیماری روانی: سوء ظن می تواند به علت بیماری روانی باشد که دراین صورت باید به روانپزشک مراجعه کرد.

ب) آثار و پیامد های سوء ظن:
1. جایگزین شدن نفرت به جای محبّت: مرد و زنی که به همسر خود بدگمان است بالاخره روزی آن را در رفتار و اعمال خود بروز خواهد داد و این باعث نفرت و خشم طرف مقابل خواهد شد که ممکن است منجر به اختلافات شدید خانوادگی شود.
2. تجسّس: مرد و زنی که به همسر خود سوء ظنّ دارد، همیشه نوعی نگرانی و اضطراب روانی دارد، لذا به صورت غیر مستقیم،‌ اعمال طرف مقابل را زیر ذرّه بین گرفته و اعمال و حرکات او را موشکافی می کند.
3. دادن نسبت های ناروا: مثلاً مردی در کوچه سرفه می کند آقا سوء ظنّ پیدا کرده و به خانم می گوید: این با تو بود، یا مثلاً آقا در صف نانوایی معطّل شده است زن در خانه می گوید: به خانه زن بیگانه رفته است، یا مرد اگر یک اسکناس از جیبش گم شود و یا خرج کند و فراموش کند به گردن زن می گذارد.
4. بی نشاطی: یعنی انسان از زندگی خسته و بی نشاط می شود، سردرگمی دارد زیرا نسبت به شریک زندگی خویش بدگمان است.
5. خوش گمانی بی موقع: حضرت امیر می فرماید: «من ساء ظنُّه بمن لا یخونُ، حسُن ظنُّه بما لا یکون»[1] هر کس به کسی که خیانت نمی کند بدگمان باشد، به آنچه واقعیت ندارد خوش گمان خواهد شد.
6. به فساد و آلودگی کشیده شدن طرف مقابل: حضرت امیر می فرماید:«ایّاک و التغایر فی غیر موضع غیرهٍ فانّ ذلک یدعوا الصحیحه الی السُقم و البریئهَ الی الریب»[2] از غیرت ورزی نابجا بپرهیز که چنین کاری زن سالم را به نادرستی می کشاند و پاکدامن را به سوی شک و تردید می برد. آری زنی که متهم یا مظنون به انجام کار خلاف عفت، دزدی و …. است یا مردی که مظنون به ازدواج مجدّد یا موقت و …. است دیگر ابایی از این کار نخواهد داشت.

ج) راه درمان سوء ظنّ همسران:
1. پرهیز از قضاوتهای عجولانه.
2. درک صحیح تفاوت ها، و محترم شمردن آنها؛‌ یعنی قبول اینکه دنیای مرد و زن دو تا است و هر کدام نیازها و ویژگیهای خاص به خود را دارند و اینکه همسر او با دیگران نیز متفاوت است.
3. داشتن گفتگوی صمیمانه با همسر و همدردی با او در خوشی و ناخوشی ها.
4. ابراز محبّت و علاقه خود با کلام محبّت آمیز، دادن هدیه،‌ تشکر از زحمات، سبقت در سلام، گوش دادن به سخن، پیشباز و بدرقه همدیگر رفتن و …..
5. بی اعتنایی و اهمیت ندادن به ظنّها و خیالات بدی که به ذهن خطور می کند با توجه به اینکه خداوند می فرماید: «لا تَقف ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً»[3] از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسؤولند.
6. استفاده از عینک خوش بینی و حسن ظنّ، همانند بلبل که همیشه دنبال گل بوده و روی گل می نشیند برخلاف مگس که حتّی در گلزار هم دنبال جای کثیف می گردد. چرا که هر کس همیشه روی منفیّات، نقصها، و عیبهای دیگران(مخصوصاً همسرش) برود طینت و نیّت او نیز بد می شود«من ساء ظُنُّه، سائت طویّته»[4] و در روایتی آمده است که«ضَعْ امر اخیک علی احسنه»[5] یعنی کار برادر(و خواهر دینی) خود را بهترین وجه آن قرار بده.
حاصل آنکه مرض سوء ظنّ، یکی از آفات بزرگ برای کانون خانواده است، به طوری که پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ آن را در کنار آدم کشی و مال مردم خوری قرار داده است، در روایت آمده است که پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ به کعبه نگاه کرد و فرمود:«ای کعبه تو خیلی احترام داری امّا احترام مومن از تو هم بیشتر است برای اینکه خدا از تو یک چیز را حرام کرده است، ولی از مؤمن سه چیز را: کشتن او، بردن مال او، و سوء ظنّ به او را.»[6] البته این مرض با رعایت شرایط و دقایقی در زندگی قابل درمان است، مهم این است که عینک بدبینی را در مورد خودمان، اراده مان، رفقا و همسرمان برداریم و از اسب چموش خود خواهی و بدگمانی پیاده شویم.
درپایان لازم به ذکر می دانیم که اگرسوء ظن ناشی ازاختلال روانی باشد، مراجعه به روانپزشک ومصرف دارو ضروری است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. اخلاق در خانه، حسین مظاهری، ج 1، قم: نشر اخلاق، ص 365 ـ 379.
2. بهشت خانواده؛ سید جواد مصطفوی، ج 1، قم؛ دارالفکر، ص 247 ـ 250.
3. مردان مریخی و زنان ونوسی، جان گری، ترجمه لوئیز عندلیب و اشرف عدیلی، تهران: سیمرغ، 1376.

پی نوشت ها:
[1] . آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ج 5، ص 378.
[2] . نهج البلاغه، نامه 31.
[3] . اسراء/36.
[4] . غرر الحکم، همان، ص 162.
[5] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 75، ص 169.
[6] . همان، ج 67، ص 71.