چه کنیم که فرزندمان از ترانه و چیزهای بد دور شود و به طرف قرآن و اعمال شایسته کشیده شود؟خواهر گرامی!بسیار جای خوشحالی است که شما به وظیفه و نقش تربیتی خود در قبال فرزندتان توجه دارید. مهمترین و مقدسترین وظیفه هر مادر، تربیت فرزندان به خصوص تربیت الهی ومعنوی آنان است. نقش مادر در تربیت فرزند آنچنان مهم است که خداوند این وظیفه مقدس را در قدم اول به او واگذار نموده است. تحقیقات نیز نشان داده است که نقش مادر بسیار سازنده است. اگر مادران مؤمن و مخلص باشند فرزندان نیز در 90% موارد همان‌گونه خواهند شد و اگر سست ایمان و بیاعتقاد باشند، فرزندانشان هم مانند آنها تربیت میشود.
با توجه به نقش مهم و سازندهای که شما در تربیت فرزندتان دارید، راهکارهای زیر میتواند شما را در رسیدن به این هدف یاری نماید:
1. دعوت عملی به فضیلتها؛
یکی از روشهای مهم و عمده که میتواند در تربیت مذهبی فرزند شما مؤثر باشد، روش الگودهی رفتار است. تحقیقات علمی نشان داده است که فرزندان با مشاهده رفتار والدین و مربیان از آنها تقلید مینمایند[1]لذا امروزه از این روش در آموزش و پرورش استفاده میشود. در تربیت مذهبی نیز این روش بسیار مؤثر و کارآمداست. الگو شدن در اخلاق و عمل و نقش اساسی آن در تربیت، گستره وسیع دارد. از کانون خانواده و تأثیر سرنوشتساز رفتار پدر و مادر، بر روی فرزندان خود، تا معلمان و مربیان و در نهایت مسؤلان عالیرتبه نظام را شامل میشود. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در اینباره میفرماید: «کونوا دعاهً الناس بِاعمالکم. و لاتکونوا دعاهً بِالسِنتکم[2]» به وسیله کردار شایسته و اعمال نیک خود راهنما و راهبر دیگران بهسوی فضیلتها شوید و تنها دعوتکننده زبانی نباشید. بنابراین، اگر شما خود اهل نماز، عبادت، دعا و قرآن باشید و به مسایل مذهبی توجه داشته باشید، فرزند شما نیز یاد میگیرد.البته روش الگودهی در دوران کودکی بسیار مؤثر است چون در آن دوران است که پایههای شخصیت کودک و عادات و رفتار او پایهریزی میشود، اما در دوران نوجوانی و جوانی نیز تأثیر بهسزا دارد. سعی کنید فرزندتان را به مجالس و مراسم مذهبی مانند نماز جمعه، جماعت، جلسات قرآن و… تشویق کنید.
مادر گرامی به یاد داشته باشید که فرزندان ما آنچه هستیم را از ما می‌آموزند نه آنچه را که می‌گوئیم پس بکوشید خود آن‌گونه باشید که دوست دارید فرزندانتان همان‌گونه باشند.
2. آگاهیبخشی در زمینه مسایل مذهبی؛
علاوه بر روش الگودهی، ایجاد بینش و شناخت در مورد مسایل دینی نیز مؤثر است. و تأثیر این روش بیشتر در دوران نوجوانی و جوانی که فرزندان از نظر شناختی به مرحلهای از رشد میرسند، مفید است. شاید برای نوجوانان و جوانان سؤالهایی در مورد مسایل مذهبی مطرح باشد مثلاً اینکه چرا نماز بخوانیم؟ و… شما میتوانید در دورههای سنّی مختلف متناسب با فهم و درک فرزندتان در مورد مسایل دینی صحبت کنید مسائلی مانند: هدف زندگی، حقیقت انسان و جهان، جهان پس از مرگ و اینکه خداوند ناظر بر اعمال انسان است، اگر انسان کار شایسته انجام دهد، پاداش او بهشت جاودان و اگر اعمال خلاف مانند فحشاء و فساد و از جمله عادت به موسیقی ترانههای غیراسلامی داشته باشد، پیامد زشت آنرا دردنیا و آخرت خواهد دید. البته سعی کنید در بیان این مسایل به فرزندتان کمال دقّت را داشته باشید و بایست گفتههایتان با استدلال و منطق و رفتار محبتآمیز همراه باشد. شما میتوانید نمونههای عینی برای فرزندتان نشان دهید، مثلاً افرادی که بزهکار بوده و مرتکب کارهای خلاف میشده، چگونه شخصیت آنها در جامعه پائین آمده و سرانجام به زندان یا اعدام منجر شده، در نزد خداوند نیز اعتبار و آبرویی ندارند، توجه دادن به این مسأله ضروری است که کارهای خلاف ابتدا از کارهای کوچک و جزیی شروع میشوند، و وقتی شیطان بر انسان مسلط شد او را به کارهای بزرگتر وادار میکند، لذا باید کوشید که حتی مرتکب کوچکترین خلافی نشوید[3]
3. در انتخاب دوست برای فرزندتان دقت داشته باشید؛
یکی از عوامل مؤثر در شکلدهی رفتار انسان، تأثیرپذیری از دوستان بهویژه در دوران نوجوانی است. اگر دوستان افراد منحرف و بیبندوبار باشند، قطعاً در رفتار انسان تأثیر میگذارند.
بنابراین سعی کنید فرزندتان با افراد خوب و شایسته، دوستی و رفاقت داشته باشد نه با افراد منحرف. دوستی و رفتوآمد خانوادهها نیز مهم است، اگر شما با خانوادههای مذهبی رفتوآمد داشته باشید، قطعاً روی رفتار فرزند شما اثر میگذارد.
علاوه بر موارد یادشده، نحوه برخورد شما نیز مؤثر است. اگر به فرزندتان احترام قایل شوید و از شخصیت او تکریم نمایید، وی احساس ارزشمندی نموده سعی خواهد کرد که خود را به کمالات و ارزشهای انسانی آراسته نموده، گفته شما را در تمامی مسایل بپذیرد.
در پایان امیدوارم بتوانید با استفاده از این روشها، فرزندان وظیفهشناس و مسؤلیتپذیر به جامعه اسلامی تحویل دهید. اگر مایل باشید، میتوانید در این زمینه باز هم با ما مکاتبه داشته باشید.
4. اوقات فراغت فرزندانتان را با برنامه های مفید و سالم پر کنید.
5. نوارهای موسیقی مجاز برای آنها تهیه کنید.
6. آنها را تشویق کنید تابه برنامه های قرآنی علاقمند شوند.
7. کتاب های مفید و مورد علاقه آنها را تهیه کنید مثلاً کتاب های تاریخی، داستانی، زندگی معصومین(ع)، زندگی دانشمندان.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. سید مجبتی موسوی زنجانرودی، تربیت مذهبی کودک، انتشارات میثم تمار، چاپ سوم، 1378.
2. سید حمید فتاحی، با جوانان در ساحل خوشبختی، نشر الهادی، چاپ اول، 1377.
3. سید مهدی موسوی کاشمری، روشهای تربیت، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379.
پی نوشت ها:
[1] . برای مطالعه بیشتر ر.ک: باری شوارتس، روانشناسی یادگیری و رفتار، ترجمه: محمد فخرالشعراء، انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اول، 380.
[2] . قمی، عباس، سفینه البحار، چاپ قدیم، ج 2، ص 278.
[3] . ر.ک: قائمی، علی، نماز و تربیت (نگرش و رفتار دینی دانشآموزان را چگونه تقویت کنیم؟) ، ستاد اقامه نماز، چاپ اول، 1377.
