تندرستي
قال رسول الله(ص): َ
«پنچ چيز را پيش از پنج چيز غنيمت شمار، جواني را پيش از پيري، سلامتي را پيش از بيماري، ثروت را پيش از تنگدستي، فراغت را پيش از اشتغال و زندگي را پيش از مرگ.»
َ«أَلأَمنُ وَ‌العافِيَةِ نِعمَتانِ، مَغبُونٌ فيهما كَثيرٌ مِنَ الناسِ.»
«امنيت و سلامتي دو نعمتي هستند كه بسياري از مردم در آن دو متضرر مي‌شوند.»
َ«أَلصَحَةُ وَ‌الفِر‌اغِ نِعمَتانِ مَكفُورَتانِ.»
«سلامتي و فراغت دو نعمتي هستند كه شكرشان بجا آورده نمي‌شود.»
َ«والاترين زُ‌هد آن است كه به رزق خودت راضي باشي و بهترين چيزي كه مي‌تواني از خدا بخواهي سلامتي در دين و دنياست.»
فروتني و تواضع
قال رسول الله(ص): َ
«أَفضَلُ الناسِ مَن تَو‌اضَعَ عَن رَفعَتِهِ وَ زَ‌هِدَ غُنيَةٍ وَ أَنصَفَ عَن قُوَةٍ وَ حَلُمَ عَن قُدرَةِ.»
«از همة مؤ‌منان كسي ايمانش برتر است كه در حال بلندي مقام خود فروتني كند، در حال توانگري زهد و انصاف داشته باشد و در قدرتمندي، شكيبايي به خرج دهد.» َ«فروتني بنده را رفعت مي‌دهد، پس تواضع كنيد تا خدايتان بلندتان كند. گذشت كنيد تا خدايتان عزت دهد، صدقه مال را زياد مي‌كند، پس صدقه بدهيد تا خدا مالتان را زياد كند.»
َ«هر كه نعمتي دارد، در معرض حسادت است، مگر انسان فروتن.»
«نزد استاد و شاگرد خويش فروتني كنيد.»
توجه به توبه
قال رسول الله(ص): َ
«كسي كه از گناه توبه كند، مانند كسي است كه گناه نكرده است و آن كه آمرزش مي‌طلبد و دست از گناه بر نمي‌دارد، مثل كسي است كه پروردگار خويش را مسخره مي‌كند.»
َ«بدترين چيزها آن است كه شبيه اصل است ولي هم سنگش نيست، بدترين كوري‌ها كوردلي است، بدترين توبه‌ها هنگام مرگ است، بدترين پشيماني‌ها به روز واپسين است، بدترين خوردني‌ها مال يتيم است و بدترين كاسبي‌ها ربا خواري است.»
َ«كُلُ بني آدَمَ خَطأٌ وَ خَيرُ الخاطِئينَ التَو‌ابينَ.»
«هر بني بشري خطا كار است و بهترين خطا كاران توبه كنندگان هستند.»
جهاد در راه خدا
قال رسول الله(ص): َ
«شش صفت را در خويش برايم ضمانت كنيد تا من بهشت را برايتان ضمانت كنم، هنگام تقسيم ارث به يكديگر ظلم نكنيد، با مردم از در انصاف درآييد، هنگام جنگ با دشمن نترسيد، در غنيمت خيانت نورزيد، شر ظالم را از مظلوم دور كنيد و خودتان هم اهل ظلم نباشيد.»
َ«جاهِدُوا أَ‌هو‌ائَكُم تَملِكُوا أَنفُسَكُم.»
«با هوسهايتان بجنگيد تا بر خود حاكم شويد.» َ«شش كار از كارهاي خير است؛ جنگيدن با دشمنان خدا با شمشير، روزه گرفتن در روز تابستان، صبر و شكيبايي كردن به هنگام مصيبت، پرهيز از مجادله، انفاق كردن در خفا و به خاطر خدا دوستي كردن.»
پرهيز از ناداني و جهل
قال رسول الله(ص):
َ«لا فَقرَ أَشَدُ مِنَ الجَهلِ، وَ لا مالَ أَ‌عوَدُ مِنَ العَقلِ وَ لا وَحدَة َ‌أَوحَشُ مِنَ العُجبِ وَ لا حَسَبَ كَحُسنِ الخُلقِ وَ لا عِبادَةَ مِثلُ التَفَكُرِ.»
«فقري سخت‌تر از ناداني نيست و مالي سودمندتراز خرد نيست و هيچ تنها ماندني بدتر از خودپسندي نيست و هيچ شرفي مانند خوش اخلاقي نيست و هيچ عبادتي همسنگ تفكر نيست.» َبر ناداني تو همين بس كه از هرچه مي‌داني پرده برداري. َ«نادان سخاوتمند، نزد خداوند بهتر از داناي بخيل است.»
َ«شفاي ناداني در پرسيدن است.»
َ«كاري كه از روي علم انجام شود، كمش هم زياد است و كار بزرگي كه از روي ناداني صورت بپذيرد، كم است.»
َ«دو مستي هست كه هوش را از سرتان مي‌پراند؛ مستي عياشي و مستي ناداني.»
توجه ويژه به جوانان
قال رسول الله(ص): َ
«بهترين جوانان شما كسي است كه رفتارش مثل پيرها باشد و بدترين پيرهاي شما كسي است كه رفتارش مثل جوان‌ها باشد.»
َ«خداوند متعال نزد فرشتگان به جواني كه عبادت مي‌كند مباهات مي‌كند و مي‌فرمايد: بندة مرا بنگريد كه به خاطر من از خواسته هايش دست كشيده است.»
َ«پروردگار، جواني را كه جواني نكند، دوست دارد.
َ«نزد خداوند، جوان سخاوتمند خوش اخلاق بهتر است از پير عابد بخيل بد خو.»
َ«بادِر بِأَربَعِ؛ شَبابِكَ قَبلَ هَرَمِكَ، صِحَتِكَ قَبلَ سُقمِكَ، غِناكَ قَبلَ فَقرِكَ حَياتِكَ قَبلَ مَوتِكَ.»
«چهار چيز را غنيمت بشمار؛ جواني را پيش از پيري، سلامتي را قبل از بيماري، توانگري را پيش از تنگدستي و زندگي را پيش از مرگ.»
مراقبت از آلوده شدن چشم به حرام
قال رسول الله(ص):
َ«خداوند متعال شش كس را به زير ساية عرش خود مي‌برد، در آن هنگام كه هيچ سايه‌اي جُز ساية عرش وجود ندارد. رَجُلٌ قَلبُهُ مُعَلَقٌ بِالمَساجِدِ، رَجُلٌ دَ‌عَتهُ اِمرَ‌أَةٌ ذ‌اتَ مَنصَبٍ فَقالَ أني أَخافُ اللهَ، رَجُ‌لانِ تَحَبا فِي اللهِ، رَجُلٌ غَضَ عَينَهُ عَن مَحارِمِ الله، عَينٌ حَرسَت في سَبيلِ اللهِ، عَينٌ بَكَت مِن خَشيَةِ اللهِ.
مردي كه دل بستة مسجد هاست، مردي كه زن صاحب منصبي از او كار زشتي مي‌خواهد و او مي‌گويد كه من از خدا مي‌ترسم، مرداني كه براي خدا دوستي مي‌كنند، مرداني كه از حرام خدا چشم مي‌بندند، چشمي كه براي خدا پاسداري مي‌كند و چشمي كه از بيم خدا اشك مي‌ريزد.» َ«هر مسلماني كه يكبار به زني نگاه كند و آنگاه از او چشم بردارد و نگاه نكند، خداوند متعال با عباداتي مأنوسش مي‌كند كه لذتش را در دل احساس كند.»
َ«هر كس به ديدة مهرباني بر روي برادر خويش نظر كند و كينه در دلش نباشد، خداوند همة گناهان گذشته‌اش را مي‌آمرزد.»
َ«نيمي از گورهاي امت من كه پر مي‌شوند به خاطر چشم زخم و پر خوري است.»
پرهيز از حرص و طمع
قال رسول الله(ص): َ
«از حرص بپرهيز كه پيشينيان شما با حرص به هلاكت رسيدند. حرص ايشان را به بخل كشانيد و ايشان بخيل شدند و از خويشان و بستگان جدايشان كرد و جدا شدند و به بدكاري سوقشان داد و بدكار شدند.»
َ«حريص كسي است كه از راه حرام دنبال سود باشد.»
َ«به راستي كه آدمي‌زاد بر آنچه منعش كرده‌اند، خيلي حريص است.»
َ«آدمي‌زاد فرسوده مي‌شود، ولي دو چيز با او مي‌مانند، حرص و آرزو.»
َ«خوشنودي هيچ كس را به ناخوشنودي خداوند مجو و كسي را به خاطر چيزي كه خدا به او داده، ستايش نكن و كسي را نكوهش نكن به خاطر چيزي كه خداوند به تو نداده است و حرص هيچ حريصي نمي‌تواند روزي را بسوي تو آورد.»
پرهيز از حسادت
قال رسول الله(ص): َ
«سه چيز همواره با امت من است، بد گماني، حسادت و بد يُمني. پس چون گمان بد مي‌بري، به آن عمل نكن، چون حسادت مي‌ورزي، از خداوند متعال آمرزش بخواه و وقتي كه بد يُمن شدي، اهميت مده و به راه خود برو.»
َ«در انجام امور زندگاني خود از پرده پوشي ياري جوييد چرا كه هركسي كه نعمتي دارد به او حسادت مي‌كنند.»
َ«حسد كارهاي نيك را مي‌خورد. چنانكه آتش هيزم را مي‌خورد و صدقه شعلة گناه را خاموش مي‌كند، چنان كه آب، شعلة آتش را خاموش مي‌كند.»
رعايت حق همسايه
قال رسول الله(ص):
َ«حق همسايه آن است كه چون بيمار مي‌شود، به عيادتش بروي و چون قرض مي‌خواهد، بدهي و چون خيري به او مي‌رسد، تبريك بگويي و چون مصيبتي پيش مي‌آيد، تسليت بدهي و خانة خود را فراتر از خانة او مبري و راه هوا را بر او نبندي.»
َ«همسايگان سه دسته‌اند: دستة اول همسايگاني كه يك حق دارند و آنها مشركان هستند، دستة دوم همسايگاني كه دو حق دارند و آنها مسلمانان هستند و دستة سوم همسايگاني كه سه حق دارند و آنها مسلمانان فاميل هستند كه حق اسلام، همسايگي و خويشاوندي دارند.»
َ«كسي كه همسايه از شرش در امان نيست، مؤ‌من نيست.»
َ«هركس سير بخوابد و همسايه در كنارش گرسنه بماند و او بداند، به من ايمان ندارد.»
َ«همسايه براي خريد سهم همسايه از ديگران مقدم است. و اگر راهشان يكي است، بايد منتظر او بماند و آنگاه بفروشد، هر چند كه او غايب باشد.»
َ«جبرئيل دربارة همسايه چنان سفارش مي‌كرد كه پنداشتم همسايه از همسايه‌اش ارث مي‌برد.»
حفظ آبروي مردم
قال رسول الله(ص):
َ«هركس پشت سر برادر [ديني خود] از آبروي او دفاع كند، بر خدا واجب است كه او را از آتش دوزخ حفظ كند.»
َ«وقتي كه خداي عزوجل مرا به معراج برد، گروهي را ديدم كه ناخن‌هايي از مس داشتند و صورت و سينة خود را مي‌خراشيدند. گفتم: اي جبرئيل! اين‌هاچه‌كساني‌هستند؟گفت:اين‌هاكساني‌هستندكه‌گوشت‌مردم‌رامي‌خورند و از آبرويشان سخن مي گويند.»
َ«كُلُ المُسلِمِ عَلَي المُسلِمِ حَر‌امٌ؛ مالُهُ وَ عِرضُهُ وَ دَمُهُ.»
«همه چيز مسلمان بر مسلمان حرام است؛ مال و آبروي و خون او.»
توجه به آخرت
قال رسول الله(ص):
َ«خَيرُ الدُنيا وَ الأخِرَةِ مَعَ العِلمِ وَ شَرُ الدُنيا وَ الأخِرَةِ مَعَ الجَهلِ»
«خير دنيا و آخرت با دانش و شر دنيا وآخرت با ناداني است.»
َ«حلوَةُ الدُنيا مُرَةُ الأخِرَةِ وَ مُرَةُ الدُنيا حُلوَةُ الأخِرَةِ»
«شيريني دنيا تلخي آخرت است و تلخي دنيا شيريني آخرت است.»
َ«بهترين شما كسي است كه آخرت خويش را براي دنيا وا نگذارد و دنياي خود را به خاطر آخرت از دست ندهد و سربار مردمان نباشد.»
پرهيز از آرزوهاي طولاني
قال رسول الله(ص):
َ«هركس از امت من، شبي آرزوي سنگيني كند، خداوند عبادت چهل سال او را باطل مي‌كند» َ«سِتَةُ الأَشيأِ تُحبِطُ الأَ‌عمالِ؛ أَلأشتِغال بِعُيُوبِ الخَلقِ وَ قَسوَةِ القَلبِ وَ حُبُ الدُنيا وَ قِلَةُ الحَيأِ وَ طوُلُ الأَمَلِ وَ ظالِمٌ لا يَنتَهي»
«شش چيز كارهاي نيك را نابود مي‌كند؛ پرداختن به عيوب مردم، سنگدلي كردن، پرستيدن دنيا، بي حيا بودن، آرزوي دراز داشتن و رها نكردن ستمگري.» َ
«اگر آدمي‌زاد، درهاي پر از نخل داشته باشد، درة ديگري هم مي طلبد و باز هم بعدي را مي طلبد و درهاي ديگر هم [و عاقبت] شكم او را جز خاك پر نمي‌كند.»
پرهيز از آزار و رنج مردم
قال رسول الله(ص):
َ«مَن آذي مُسلِماً فَقَد آذ‌اني وَ مَن آذ‌اني فَقَد آذَ‌ي اللهَ»
«هركس مسلماني را آزار دهد، مرا آزار داده است و هركس مرا آزار دهد خدا را آزار داده است.» َ«هركس سر راه مسلمانان را بگيرد و آزارشان دهد، لعنت كردن او بر آنها واجب مي‌شود.»
َ«روا نيست كه مؤ‌مني به [برادر ديني خود] به تندي و از سر آزار نگاه كند.»
سخت نگرفتن
قال رسول الله(ص):
َ«آيا مي‌خواهيد بگويم كه آتش دوزخ در آينده بر چه كسي حرام است؟ بر كسي كه نرم خو و خون گرم بوده و سخت گير نباشد.»
َ«خدا رحمت كند كسي را كه هنگام فروختن [جنسي] سخت نگيرد و هنگام خريدن آسان بگيرد و وقتي كه پول مي‌گيرد ملاحظه كند و وقتي كه جنس را مي‌دهد سخت گير نباشد.»
َ«المُؤ‌مِنُ هَيِنٌ لِيِنٌ حَتي تخالَهُ مِنَ الَِينِ اَحمَقٌ.»
«مؤ‌من سخت گير نيست خوي لطيفي دارد، چندان كه فكر مي‌كني او احمق است.»
احترام نمودن به يكديگر و بزرگان
َقال رسول الله(ص):
َ«بركت در بزرگان ماست. پس هر كس به كوچك ما رحم نكند و بزرگ ما را گرامي نشمارد از ما نيست.»
َ«أَكرِمُوا العُلَمأِ فَأِنَهُم وَرَثَةُ الأَنبِيأِ فَمَن أَكرَمَهُم فَقَد أَكرَمَ اللهَ وَ رَسُولَهُ.»
«دانشمندان را گرامي بداريد، چرا كه ايشان وارث پيامبرانند و هركس گرامي شان بدارد، خدا و رسولش را گرامي داشته است.» َ«فرزندان خود را احترام كنيد و خوب به آنها ادب بياموزيد.»
اخلاق خوب
قال رسول الله(ص): َ
«امول شما به همة مردم نمي‌رسد، پس اخلاق خوب خود را در ميان ايشان تقسيم كنيد.»
َ«ثَلاثَةٌ مِن مَكارِمِ الأَخ‌لاقِ عِندَ‌اللهِ أَن تَعفُوَ عَمَن ظَلَمَكَ وَ تُعطِيَ مَن حَرَمَكَ وَ تَصِلَ مَن قَطَعَكَ.»
«خداوند سه چيز را از فضايل والاي اخلاقي مي‌شمارد؛ اول آن كه از ستم درگذري، دوم آن كه كسي را كه به تو چيزي نمي‌دهد، از بخشش خود بهره‌مند كني و سوم آنكه با كسي كه از تو بريده، بپيوندي.»
َ«چهار چيز است كه با داشتن آنها بر نداري خود غم خور، راستگويي، امانت داري، خوش اخلاقي و خودداري در غذا خوردن.»
ادب
قال رسول الله(ص):
َ«خداوند اگر بخواهد بنده‌اي را خوار كند، دانش و ادب را از او مي‌گيرد.»
َ«ما نَحَلَ و‌الِدٌ وَلَدَهُ أَفضَلَ مِن أَدَبٍ حَسَنٍ.»
«پدر، هيچ مالي را بهتر از ادب به فرزند نمي‌دهد.» َ«مردم، مثل معادن گوناگون هستند و داراي نژاد مختلف هستند و تربيت بد، مثل نژاد بد است.»
با پيامبر بودن
قال رسول الله(ص): َ
«لَيسَ مِنا مَن وَسَعَ اللهُ عَلَيهِ ثُمَ قَتَرَ عَلي عَيالِهِ.»
«از ما نيست كسي كه خدا روزي اش را زياده كرده، ولي او بر نان خورهايش سخت مي‌گيرد.» َ«هر كه با مسلماني تقلب كند، و يا به او ضرري بزند، و يا فريبش دهد، از ما نيست.»
«هر كه روز خود را آغاز كند و توكلش به غير خدا باشد، بر خدا هيچ حقي ندارد و هركس روز خويش را آغاز نمايد، و همتي بر كار مسلمانان نگمارد، مسلمان نيست.»
پرهيز از اسراف و زياده روي
قال رسول الله(ص):
َ«از گونه‌هاي اسراف اين است كه هر چه مي‌خواهي، بخوري.»
َ«مَنِ اقتَصَدَ اَ‌غناهُ اللهُ وَ مَن بَذَرَ أَفقَرَهُ اللهُ وَ مَن تَو‌اضَعَ رَفَعَهُ اللهُ وَ مَن تَجَبَرَ قَصَمَهُ اللهُ.»
«هر كه در خرج كردن ميانه روي كند، خدا او را بي نياز مي‌كند و هر كه زياده روي نمايد، خدا فقيرش مي‌كند و هركس بزرگي بفروشد، خدا او را در هم مي‌شكند.»
شناخت و اداي حق مسلمان
قال رسول الله(ص): َ
«خداوند در روز قيامت مي‌فرمايد: اي انسان، بيمار شدم و عيادتم نكردي!… انسان مي‌گويد: پروردگارا! چگونه ترا عيادت مي‌كردم كه تو پروردگار جهانياني؟ خداوند مي‌فرمايد: بنده‌ام بيمار بود و تو عيادتش نكردي. مگر نمي‌داني كه اگر او را عيادت مي‌كردي، مرا آن جا مي‌يافتي؟! اي انسان، از تو غذا خواستم و ندادي! انسان مي‌گويد: پروردگارا چگونه به تو غذا مي‌دادم، در حالي كه تو پروردگار جهانياني؟!
مي‌فرمايد: مگر فلان بنده‌ام غذا نخواست و تو ندادي؟ آيا نمي‌داني كه اگر به او غذا مي‌دادي، پاداشش را نزد من مي‌يافتي؟! اي انسان، آب خواستم و آبم ندادي؟! انسان مي‌گويد: پروردگارا! چگونه به تو آب مي‌دادم در حالي كه تو پروردگار جهانياني. خداوند مي‌فرمايد: فلان بنده‌ام آب خواست و تو ندادي. مگر نمي‌داني كه اگر آبش مي‌دادي، پاداشش را نزد من مي‌يافتي؟!»
َ«لِلمُسلِمِ عَليَ المُسلِمِ خَمسٌ؛ يُسَلِمُ عَلَيهِ أذ‌ا لِقَيهُ وَ يُجيبُهُ أذ‌ا دَ‌عاهُ وَ يَعُودُهُ أذ‌ا مَرِضَ وَ يَتبَعُ جِنازَتَهُ أذ‌ا ماتَ وَ يُحِبُ لَهُ ما يُحِبُ لِنَفسِهِ.»
«مسلمان را بر مسلمان پنج حق است؛ وقتي او را مي‌بيند به او سلام كند، اگر مي‌خواندش بپذيرد، وقتي بيمار مي‌شود به عيادتش برود، وقتي مي‌ميرد او را تشييع كند و هرچه براي خودش مي‌خواهد، براي او نيز بخواهد.» َ«سه نفر هستند كه هركس آنها را كوچك بشمارد [و حقوقشان را رعايت نكند] منافق است؛ كسي كه موي خود را در اسلام سفيده كرده است، كسي كه دانشمند است و كسي كه حكمران عادلي است.»
رعايت حقوق متقابل زن و شوهر
قال رسول الله(ص):
َ«اين كه به زن خود خدمت مي‌كني، صدقه است.»
َ«اگر مي‌شد به كسي دستور هم دهم كه در پيش انسان سجده كند، به زنان مي‌گفتم كه بر شوهران خود سجده كنند، از بس كه خدا براي شوهران، حق بر گردن زن‌ها گذاشته است.»
َ«اگر زن حق شوهر را بداند، هنگام شام و نهار شوهر بر زمين نمي‌نشيند، مي‌ايستد تا تمام شود.»
تعليم حكمت
قال رسول الله(ص): َ
«رَ‌أسُ الحِكمَةِ مخافَةَ اللهِ وَ مَعرِفَةَ اللهِ.»
«بنيان حكمت ترس از خدا و شناخت اوست.» َ«خداوند به حكمت و فضل خويش، آسايش و شادي را در يقين و رضا قرار داده است و غم و اندوه را در شك و غضب به وديعت گذاشته است.»
َ«هركس چهل روز براي خدا خالص شود، چشمه‌هاي حكمت از قلبش به زبانش جاري مي‌شود.»
حيا و شرم پيشه نمودن
قال رسول الله(ص): َ
«وقتي كه خداوند بخواهد بنده‌اي را هلاك كند، شرم را از او مي‌گيرد و چون شرم از او گرفته شود، متنفر و منفور مي‌گردد و چون چنين شود، امانت از او گرفته شده و راه خيانت را در پيش مي‌گيرد و ديگران نيز به او خيانت مي‌كنند و بدين سان رحمت از او بر مي‌خيزد و آنگه مطرود و ملعون مي‌شود و طوق اسلام از گردنش بيرون مي‌رود.»
َ«سِتَةُ الأَشيأِ تُحبَطُ الأَ‌عمالَ؛ أَلأشتِغالُ بِعُيُوبِ الخَلقِ وَ قَسوَةُ القَلبِ وَ حُبُ الدُنيا وَ قِلَةُ الحَيأِ وَ طُولُ الأَمَلِ وَ ظالِمٌ لا يَنتَهي.»
«شش چيز كارهاي نيك را نابود مي‌كند، پرداختن به عيوب مردم، سنگدلي كردن، محبت دنيا، كم بودن حيا، آرزوي دراز داشتن و رها نكردن ظلم.» َ«شرم و ايمان همنشين يكديگر هستند. اگر يكي را بگرند ديگري نيز با او مي‌رود و اگر يكي برخيزد ديگري نيز بر مي‌خيزد.»
دعا و ارتباط با خدا
قال رسول الله(ص):
َ«دعاي پنج نفر مستجاب مي‌شود، دعاي ستمديده‌اي كه ياوري ندارد، دعاي زاير بيت الله الحرام تا آنگاه كه از حج به وطن باز گردد، دعاي مجاهد تا آنگاه كه به وطن باز گردد، دعاي بيمار تا آنگاه كه شفا يابد و دعاي برادري كه در غيبت برادرش او را دعا مي‌كند و اين دعا از ديگر دعاها زودتر اجابت مي‌شود.»
َ«درهاي آسمان را نيمه شب مي‌گشايند و يكي بانگ مي‌زند: آيا كسي هست كه دعا كند تا مستجاب شود؟ آيا كسي هست كه چيزي بخواهد تا داده شود؟ آيا غمزده‌اي هست تا غمش كم گردد؟ در اين هنگام هر مسلماني دعا كند، خداوند مي‌پذيرد، مگر زن زناكار و كسي كه به ظلم مال مردم را مي‌گيرد.»
َ«سه جا هست كه دعاي كسي رد نمي‌شود؛ بياباني كه مردي در آنجا باشد و جز خدا كسي را نبيند و برخيزد و نماز بگذارد. جنگي كه مردي با گروهي در نبرد باشد و يارانش بگريزند و او بماند و آخر شب كه كسي به عبادت برخيزد.»
پرهيز از محبت دنيا
قال رسول الله(ص):
َ«دنيا را به دنياداران وا گذاريد كه هركس از دنيا بيشتر از احتياجش برگيرد، در هلاكت خويش كوشيده و خودش بي خبر است.»
َ«دو خصلت است كه اگر در كسي باشد، خداوند نامش را ميان شاكران و صبوران مي‌نويسد: اول اينكه در كار دين به كسي بنگرد و از كسي پيروي كند كه جايگاهش بلندتر است و دوم اين كه در امور دنيا به كسي بنگرد كه از او پائين‌تر است و خدا را شكر كند براي آنچه كه بيشتر دارد. خداوند چنين انساني را در شمار صابران مي‌نويسد.»
َ«اگر بنده به آخرت دل بندد، خداوند متعال بهترين و برترين دارايي اش را به قدر كفاف‌اش مي‌كند و ثروتش را در قلبش جاي مي‌دهد، تا اين كه او همواره بي نياز باشد و چون به دنيا دل بندد، خداوند متعال دارايي اش را زياد مي‌كند و فقر را در پيش چشم اش قرار مي‌دهد و همواره فقير مي‌ماند.»
رضا و خوشنودي بر قضا و مقدرات
قال رسول الله(ص):
َ«ثَلاثٌ مَن كُنَ فيهِ فَهُوَ مِنَ الأَبد‌الِ؛ أَلرِضا بِالقَضأِ وَ‌الصَبرُ عَن مَحارِمِ الله وَ‌الغَضَبِ في ذ‌اتِ اللهِ عَزَوَجَلَ.»
«سه چيز در هركس باشد، او از بندگان خاص خدا است؛ رضا به قضاي الهي، صبر از حرام و خشمگين شدن براي خاطر خداوند بزرگ و بلند مرتبه.» َ
«هركس از آنچه از دست رفته است، چشم اُميد ببندد، جانش راحت مي‌شود و هركس راضي شود به آنچه خدا قمست‌اش كرده، چشم‌اش روشن مي‌شود.»
َ«خوشنودي هيچ كس را به ناخوشنودي خداوند متعال مجو و كسي را به خاطر آنچه خداوند به او داده است، ستايش نكن و كسي را به خاطر آنچه خداوند به تو نداده نكوهش نكن، هيچ حريصي نمي‌تواند روزي ترا به سوي تو بياورد و هيچ بدخواهي نمي‌تواند مانع روزي‌ات شود.»
كسب رزق حلال
قال رسول الله(ص):
َ«چهار چيز نشانة خوشبختي مرد است؛ زن پارسا، فرزند صالح، همنشينان صالح و رزقي كه در شهر خود به دست مي‌آورد.»
َ«روح القدس در خاطرم آورد كه كسي نميرد، مگر اين كه روزش پايان بيابد و همة روزي خودش را بخورد. پس از خدا بترسيد و در پي روزيِ زياده نرويد و اگر روزي شما دير رسيد، با گناه به دنبالش نرويد، زيرا آنچه نزد خداست، جز با طاعت خدا به چنگ نيايد.»
َ«بهترين رزق آن است كه براي هر روز، به قدر نياز همان روز باشد.»
َ«هركس از خدا براي روزي اندكي راضي باشد، خداوند به عمل اندكش راضي مي‌شود.»
َ«رزق به خانه‌اي كه سخاوت در آن باشد، نزديك‌تر است از كارد به كوهان شتر.»
تشكر از نعمت‌هاي الهي
قال رسول الله(ص): َ
«سه چيز در هر كه باشد، خداوند نجاتش مي‌دهد و رحمت خويش را بر او مي‌گستراند و به بهشتش مي‌برد. اول كسي كه چون چيزي به او مي‌دهند، تشكر مي‌كند، دوم كسي كه وقتي توانمند است عفو مي‌كند و سوم كسي كه وقتي به خشم مي‌آيد، عجله نمي‌كند.»
َ«سخن گفتن از نعمت‌هاي خداوند متعال شكر است و ترك آن كفر مي‌باشد و هر كه به نعمت اندك شكر نگزارد به بسيارش نيز شكر نمي‌گزارد و هر كه از مردم قدرداني نكند، از خدا نيز قدرداني نمي‌كند. جماعت ماية خير است و تفرقه ماية عذاب است.»
«چهار چيز است كه هركس آنها را داشته باشد از خير دنيا و آخرت بهره‌مند است؛ زباني كه خداوند را ياد كند، قلبي كه خدا را سپاس گويد، بدني كه در بلا شكيبايي ورزد و زني كه به ناموس و مالش وفادار بماند.»
صلة رحم
قال رسول الله(ص): َ
«نيكي به مردمان و مهرباني به خويشاوندان، خوش اخلاقي و همسايه داري، شهرها را آباد مي‌كند، اموال را زياد و عمرها را طولاني مي‌كند.»
َ«با خويشاوندان نيكي كنيد، ولي همساية ايشان نشويد، چرا كه همسايگي ميانتان كينه مي‌اندازد.»
َ«صِل مَن قَطَعَكَ وَ أَ‌عطِ مَن حَرَمَكَ وَ‌اعفُ عَمَن ظَلَمَكَ.»
«با كسي كه از تو بريده، بپيوند و به كسي كه چيزي به تو نمي‌دهد بخشش داشته باش و كسي را كه به تو ستم كرده، ببخش.»
اصلاح بين مردم
قال رسول الله(ص): َ
«أَفضَلُ الصَدَقَةِ أَصلاحُ ذ‌اتِ البَينِ.»
«برترين صدقه، آشتي دادن دو نفر است.»
َ«أَصلِح بَينَ الناسِ وَ لَو تُعنِي الكَذِبِ.»
«ميان مردم، آشتي برقرار كن، هرچند با سخني دروغ باشد.»
َ«مي‌خواهيد بگويم كه چه چيزي از روزه و نماز و صدقه بهتر است؟ آشتي دادن مردم. زيرا دوگانگي در ميان مردم باعث نابودي است.»
اعتدال و ميانه‌روي
قال رسول الله(ص):
َ«أَكبَرُ اُمَتي الَذينَ لَم يَعلَمُوا فَيَبطُرُوا وَ لَم يَقتَر عَلَيهِم فَيَسأَلُوا.»
«بزرگترين افراد امت من كساني هستند كه نه چندان توانگرند كه خود را گم كنند و نه چندان تنگدست كه دست دراز كنند.»
َ«وقتي خداوند عزوجل خيري را براي خانواده‌اي بخواهد، به ايشان فهم دين مي‌دهد و كوچكانشان بزرگانشان را گرامي مي‌دارند و [خداوند] در زندگي مدارايشان مي‌بخشد و در خرجشان آنها را ميانه‌رو مي‌كند و گناهان ايشان را به آنها نشان مي‌دهد تا توبه كنند و بازگردند و اگر براي ايشان چنين نخواهد، آنها را به خودشان وا مي‌گذارد.» َ
«سه چيز آدمي را هلاك مي‌كند و سه چيز نجات مي‌دهد [اما] سه چيزي كه هلاك مي‌كند [عبارتند از:] بخلي كه از آن اطلاعت كنند، هوسي كه مطيعش باشند و حالتي كه آدمي از خود راضي باشد. و سه چيزي كه نجات مي‌دهد [عبارتند از:] ترس از خدا كه در نهان و عيان باشد، مقتصد بودن كه در تنگدستي و توانگري باشد و عادل بودن كه در همة حالات همراه انسان باشد.»
امانت داري
قال رسول الله(ص): َ
«اگر سه چيز در برادرت ديدي، به او اميدوار باش، حيا، امانت و صداقت. و چون اين سه چيز را نديدي، اُميدي به او مبند.»
َ«براي من شش چيز را ضمانت كنيد، تا من بهشت را برايتان ضمانت مي‌كنم. وقتي سخن مي‌گوييد، راست بگوييد، چون وعده مي‌دهيد، وفا كنيد، چون مي‌خواهند امانتي به دستتان بسپارند، رد مكنيد، زير شكم خود را از گناه نگاه داريد، چشم خود را حفظ كنيد و دستانتان را از گناه بازداريد.»
َ«سه چيز در هر كه باشد، منافق است، هر چند روزه بدارد، نماز بخواند، حج و عمره بگزارد و بگويد: من مسلمانم. آن كه چون حرفي مي‌زند، دروغ بگويد، چون وعده مي‌دهد، وفا نكد و چون امانت مي‌گيرد، خيانت كند.»
برادري
قال رسول الله(ص): َ
«شما آيينة برادر خود هستيد، اگر عيبي در او مي‌بينيد، آن را پاك كنيد.»
َ«انسان بايد برادر خويش را ياري كند، چه ستمگر باشد و چه ستمديده. اگر ستمگر است او را از ظلم بازدارد و اين همان ياري كردن اوست و اگر ستمديده است او را كمك كند.»
َ«مَن هَجَرَ أَخاهُ فَوقَ ثَ‌لاثٍ فَماتَ دَخَلَ النارَ.»
«هركس بيشتر از سه روز با برادر خود قهر بماند و بميرد به دوزخ مي‌رود.»
بردباري
قال رسول الله(ص): َ
«نيرومندترين شما كسي است كه چون عصباني مي‌شود، اختيار خود را از دست ندهد و بردبارترين شما كسي است كه در عين توانايي از خطاي ديگران بگذرد.»
َ«سه چيز است كه هر كه آنها را داشته باشد سزاوار ثواب بوده و ايمانش كامل است؛ اخلاقي كه به وسيلة آن با مردم زندگي كند، تقوايي كه وي را از محرمات خدا دور سازد و حلمي كه او را از جهالت با جاهل بر كنار دارد.»
َ«ثَلاثٌ مِن مَكارِمِ الأَخ‌لاقِ فِي الدُنيا وَ الأخِرَةِ، أَن تَعفُوَ عَمَن ظَلَمَكَ وَ تَصِلَ مَن قَطَعَك وَ تَحلُمَ عَمَن جَهِلَ عَلَيكَ.»
«سه چيز در دنيا و آخرت از فضايل اخلاقي به شمار مي‌رود، اينكه ازكسي كه به تو ظلم كرده است، بگذري، با كسي كه از تو بريده است، بپيوندي و بردباري كني با كسي كه با جهلش عليه تو كار مي‌كند.»
پاكدامني
قال رسول الله(ص): َ
«از زنان مردم چشم بپوشيد تا زنانتان پاكدامن بمانند و به پدر و مادر نيكي كنيد، تا فرزندانتان به شما نيكي كنند.»
َ«ما ز‌انَ اللهُ عَبداً بِزينَةٍ أَفضَلَ مِن عِفافٍ في دينِهِ وَ فَرجِهِ.»
«خداوند، بنده‌اش را زينتي بهتر از پاكدامني در دين و عورت نداده است.» َ«هر كه از خدا پاكدامني بخواهد، خدا به او مي‌دهد و هركه از خدا بي نيازي بخواهد خدا مي‌دهد.»
نظافت و پاكيزگي
قال رسول الله(ص): َ
«اسلام پاكيزه است، شما نيز پاكيزه باشيد كه جز پاكيزگان كسي به بهشت نمي‌رود.»
َ«ريش خود را شانه كنيد و ناخن خويش را بگيريد. لباس خود را بشوييد، موي‌تان را كوتاه كنيد و مسواك بزنيد.»
َ«شستن ظرف‌ها و پاكيزه ساختن خانه‌ها باعث توانگري است.»
اطاعت از پدر و مادر و احترام به ايشان
قال رسول الله(ص):
َ«مراقب دوستي خود با پدرت باش، هيچ وقت از او نبُر، چرا كه خداوند، نورت را خاموش مي‌كند.»
َ«سه چيز است كه هيچ كس نبايد آنها را ترك كند؛ نيكي به پدر و مادر؛ چه مسلمان باشند و چه غير مسلمان، به عهد خود وفا كردن، خواه طرف مسلمان باشد و يا نباشد و رد امانت به اهل آن، چه امانت دهنده مسلمان باشد و چه نباشد.»
َ«پنج چيز كمر آدمي را مي‌شكند؛ عاق والدين شدن، خيانت زني كه شوهرش به او اطمينان كرده، زمام داري كه مردم از او اطاعت مي‌كنند، ولي او از خدا اطاعت نمي‌كند، كسي كه وعده دهد و وفا نكند و در آخر اين كه كسي دربارة نسبت مردم بدگويي كند.»
َ«جهاد فقط آن نيست كه كسي در راه خدا شمشير بزند، اين هم جهاد است كه كسي بار زندگي پدر، مادر و فرزند را بر دوش بگيرد. لذا هر كسي بار زندگي خود را بر پشت مي‌كشد تا از مردمان بي نياز باشد، در جهاد است.»
َ«خَمسٌ يَعَجِلُ اللهُ لِصاحِبِها العُقُوبَةِ، البَغيِ وَ الغَدَرِ وَ عُقُوق الو‌الِدَينِ وَ قَطيعَةُ الرَحِمِ وَ مَعروُفٌ لا يُشكَرُ.»
«خداوند پنج گناه را زود كيفر مي‌دهد؛ ستمگري، خيانت، بدرفتاري با پدر و مادر، بريدن از فاميل و ناسپاسي نعمت.»
پرهيزگاري
قال رسول الله(ص): َ
«سه چيز است كه در هر كس نباشد كارش به انجام نمي‌رسد؛ تقوايي كه او را از گناه نهي كند، اخلاق خوبي كه بتواند به وسيلة آن با مردم مدارا كند و صبري كه بوسيلة آن در برابر جهل جاهلان، تاب بياورد.»
َ«واجبات خداوند را بجاي بياور تا عابدترين مردم باشي، به محرمات الهي نزديك نشو، تا با تقواترين مردم به شمار بيايي و به قسمت الهي راضي باش تا بي نيازترين باشي.»
َ«جَلَسأُ اللهِ غَدَ‌اً أَ‌هلُ الوَرَ‌عِ وَ الزُ‌هدِ فِي الدُنيا.»
«فردا همنشينان خداوند، پرهيزگاران و زاهدان دنيا هستند.»
پرهيز از تكبر
قال رسول الله(ص):
َ«هر كس براي خداوند فروتني كند، خدا او را بلند مي‌كند و هركس تكبر بوزرد، خداوند او را پايين مي‌آورد و هركس سوگند دروغ به خدا بخورد، خداوند تكذيبش مي‌كند.»
َ«مبادا تكبير بورزيد، چرا كه شيطان از روي تكبر بر آدم سجده نكرد. از حرص بپرهيزيد؛ چرا كه آدم از روي حرص از آن درخت خورد و حسودي نكنيد؛ چرا كه قابيل از روي حسد هابيل را كشت. پس ريشة تمام گناهان اين سه گناه هستند.»
َ«أَلا أَخبَرُكَ بِأَ‌هلِ النارِ؟ كُلُ جَعظَرِ‌يٍ حَو‌اظٍ، مُستَكبِرٍ جَماعٍ مَنُوعٍ.» «مي‌خواهي بگويم كه چه كسي اهل آتش است؟ او كسي است كه خود پسند، خودخواه، متكبر، آزمند و بخيل است.»
