1. اسلام دینی است جهانی و کامل که این دین برنامه هدایت انسانی را تا روز قیامت به همراه دارد و برای تمام ابعاد زندگی انسان برنامه و قانون دارد، منتها این قوانین باید استخراج شود و استنباط گردد و از طریق تحقیق و پژوهش ابعاد آن و دستور العملهای و راهکارهای تبیین شود.
2. روانشناسی که امروزه مطرح است، بیشتر قوانین و اصول آن فرضیات است و پایه تجربی دارد و نمیتواند به عنوان توصیهای صد در صد اطمینان آور مطرح باشد.
3. قوانین و احکام اسلام طوری تنظیم شده است که سعادت دنیوی و اخروی انسانی را در پی دارد و با توجه به نیازها و مصالح افراد انسانی وضع شده، به طوری که اگر به آنها عمل کند، هم آبادانی و خوشبختی دنیا و هم آخرت را به دست میآورد.
با توجه به مقدمات فوق در جواب سؤال که فرمودهاید: روان شناسی روز تا چه حد مورد تأیید اسلام است؟ باید عرض کنیم که قسمت زیادی از توصیهها و یافتههای روانشناسی روز مورد تأیید اسلام نیست و با اهداف عالی اسلام که سعادت دنیا و آخرت انسان است، سازگار نمیباشد. زیرا اولاً روانشناسی امروزه، حاصل کار کشورهای غربی است و آن ها هم در تدوین نظریات خود به ابعاد وجودی انسان و نیازهای عالی انسان و تواناییهای انسان توجه نکردهاند و انسان را بعضاً در حدّ حیوان تنزل دادهاند و از طرف دیگر محور کار خود را فقط رفتار انسان قرار داده و به بقیه ابعاد وجودی او توجه نکردهاند.
ثانیاً در تدوین فرضیات خود گاهی افراط کرده و گاهی تفریط و نتوانستهاند حق مطلب را ادا کنند، ولذا تناقضهای زیادی بین روان شناسی غربی مشاهده میشود. مثلا فروید به عنوان یک روان تحلیلگر مشهور انسان را مجبور میداند و قائل است که خیلی از کارهای انسان جبری است و ارادهای از خود ندارد و یا رفتارگراها که کارهای انسان را عبارت از محرک و پاسخ میدانند و برای شناخت و عقل انسان ارزش چندانی قائل نیستند.
ثالثا، روانشناسان غربی علم را منحصر در علوم تجربی کرده و اعتقاد دارند هر چه را بتوان از طریق تجربه مشاهده یا آزمایش کرد علم است و علومی که قابل آزمایش نیست نمیتواند به عنوان علم مطرح شود و لذا از خیلی مسائل معرفتی محروم شده و نتوانستهاند فرمولی اطمینان بخش و محکم و همیشگی ارایه دهند و لذا نظریات روانشناختی آنان هر روز در حال تغییر است و در زمان واحد هم توصیههای متناقض و متضاد دارند.[1]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد تقی جعفری، روانشناسی اسلامی، انتشارات پیام آزادی، 1378.
2. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مکتبهای روانشناسی و نقد آن، انتشارات سمت، 1372.
3. محمد آل اسحاق، اسلام و روانشناسی، انتشارات آل اسحاق خویینی، ج 1، 1369.
4. علی اصغر احمدی، روانشناسی شخصیت از دیدگاه اسلامی، انتشارات امیر کبیر، 1374.
پی نوشت:
[1] . دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، مکتبهای روانشناسی و فقر آن، انتشارات سمت، 1372، ج1 و2.