چگونه دوستان خود را امتحان کنیم؟

انسان موجودی است اجتماعی که با دیگران سرزنده و بی‌دیگران پژمرده و افسرده است.در زندگی اجتماعی انسان باید به هم‌نوع خود به دیده محبت بنگرد از گل نازک‌تر به آنها نگوید در سلام بر آنها تقدم جوید (البته با حفظ حریم‌های شرعی محرم و نامحرم‌ها و…) از لغزش‌هایشان بگذرد و … اما در حریم‌های خصوصی‌تر مثل کسی که انیس و همراز انسان است نیاز به دقت بیشتری دارد که در ذیل به برخی از آنها می‌پردازیم:
1. دوست آئینه است: و عیوب دوست خود را با زبان نصیحت و خیرخواهی در جلوی روی او می‌گوید و در پشت سر، آبرو و حیثیت او را حفظ می‌نماید.
دوست باید جمله عیب مرا
همچو آئینه روبرو گوید
نه که چون شانه با هزار زبان
پشت سررفته مو به مو گوید
2. دوست خائن نیست: دوست خوب انسان را از روش ناپسندش باز می‌گرداند والّا به او خیانت کرده است. او هم‌چنین در امانت گفتاری و مالی دوستش کوشاست.
3. دست‌گیر:
دوست آن باشد که گیرد دست دوست
در پریشان حالی و درماندگی[1] پس اگر کسی دوست خودش را تنها در خوشی‌ها بخواهد در واقع دوست حقیقی او نیست پس باید توجه داشته باشیم که چقدر دوستمان دلسوز و همدرد ماست.
4. عاقبت‌اندیش: دوست خوب تنها به لحظات آنی فکر نمی‌کند. برنامه‌ای پایدار برای زندگی حتی زندگی ابدی و سرای دیگر می‌ریزد درکارهایش مقیاس رضایت و عدم رضایت خدا حکم فرماست. انسان را دعوت به خوشی‌ایی که یک عمر ندامت در پی دارد نمی‌کند.
5. بهترین همنشین: رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: بهترین دوست کسی است که دیدنش شما را به یاد خدا آورد، سخن او به دانش شما بیفزاید و عمل او رغبت به آخرت در شما ایجاد کند.[2] 6 . چاپلوس نباشد: دوستان چاپلوس معمولاً وقتی به انسان می‌رسند از انسان تعریف و تمجید بی‌حد و بی‌جا می‌کنند بیش از اندازه از خود کوچکی و تواضع نشان می‌دهند.[3] او به انگیزه ترس یا طمع، برخلاف عقیده باطنی و اعتقاد واقعی خود لب به تمجید این و آن می‌گشاید. با مدح و ثناگویی نابجا شخصیت معنوی و ارزش انسانی خویش را پایمال می‌کند.

علایم دوستان چاپلوس در روایات:
الف) در حضور ستایشگرند و پشت سر بدگو     ب) نسبت به نعمتهای دوستش حسود است
ج) در گرفتاری‌ها کمک نمی‌کند  د) منافق و سنگدل است   هـ ) نافرمانی خدا را می‌کند    و) نسبت به دنیا حریص است    ز) دروغگو است    ح) خُلف وعده می‌‌کند   ط) همیشه به سود خود عصبانی می‌شود   ی) در کارهای الهی و خدمات اجتماعی سست است.   ک) نسبت به دیگران بی‌اعتنا است و…
7 . محک آزمایش، راست‌گویی و امانت‌داری آنهاست نه زیادی عبادت آنها.
8 ، تو را به سختی نیندازد. علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: بدترین دوستان کسانی هستند که انسان برای آنان به رنج و زحمت افتد و دوستی با آنان رنج‌آور باشد.[4] حرف‌ آخر: انسان باید به دیگران محبت کند ولی هر کسی لایق اعتماد و اطمینان صددرصد نیست تنها کسانی این لیاقت را دارند و یا به عبارتی شایستگی ورود به حریم خصوصی دوستی را دارند که از محک آزمایش خوب بیرون آیند و بهتر این است که انسان رازها و اسرار خود را تنها به دوستان امتحان شده بگوید تا برایش مشکلی درست نکنند. دوستان واقعی نه تنها مشکل‌ساز نیستند که مشکل‌سوزند. البته ناگفته نماند که هرگز دنبال دوست بدون عیب نیز مباش که گل بی‌‌خار خداست.

پی نوشت ها:
[1]  . مطهری، احمد، رابطه دوستی و محبت، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ص 75.
[2]  . حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج 8، ص 413.
[3]  . رابطه دوستی و محبت، ص 89.
[4]  .نهج‌البلاغه، کلمات قصار، شماره 471.