پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ برای کنترل شهوت فرموده اند روزه بگیرید روزه چقدر می تواند برای یک جوان که تا ازدواجش 7ـ8 سال فاصله است نقش کنترل کننده داشته باشد؟

قبل از هر چیز یکی از فرمایشات پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ را ذکر می کنیم که در آن، روزه به عنوان راهکاری برای آنان که شرایط ازدواج ندارند، معرفی می شود. «ای جوانان هر کدام از شما که قدرت ازدواج دارد پس بر آن اقدام کند و هر کسی که قدرت آن را ندارد، به روزه روی آورد؛ چرا که روزه برای او کنترل کننده است».[1] همانگونه که شما هم در سؤال خود آورده اید، پیامبر گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ در این روایت و در برخی روایات دیگر کسانی که توانایی ازدواج ندارند را به روزه گرفتن دعوت می کند. نکته ای که باید بدان توجه کنیم این است که فهم و برداشت از کلام ائمه ـ علیهم السّلام ـ بدون دقت و بررسی، انسان را به مقصود نمی رساند. از همین رو و برای آنکه به پاسخ پرسش شما نزدیک تر گردیم به بررسی چند مطلب می پردازیم.
روزه دارای چه ویژگی ها و خصوصیاتی است که از سوی معصومین ـ علیهم السّلام ـ به عنوان راه حل برای کنترل شهوت توصیه شده است؟
پاسخ اینکه می دانیم وجود غرائز در انسان برای ادامه زندگی او لازم است. اما آن هنگام که طوفان غرائز و کشاکش‌های نفسانی بر هستی ما چیره شود و بادهای شدید امیال در سرزمین دل فضایی تیره و تار پدید می آورد، چشم جانمان راه رستگاری و افق های روشن و دل انگیز عروج و اعتلای انسانی را نمی بیند، روزه های مستحبی و واجب آرامشی برای ما فراهم می آورد تا لختی تأمل کنیم؛ چرا که فطرت کمال خواه انسانی می خواهد هر از چند گاهی با خودداری از برخی کارهای روزمره، اراده خویش را تقویت کند و تعبد و بندگی را به مقامی بالاتر برساند.
آری روزه داری پاسخی به صدای فطرت است. ورزش روح و کوه پیمایی جان است.[2] کوتاه سخن آن که فوائد معنوی روزه عبارتند از:
1. اطاعت پروردگار؛
2. مبارزه با نفس و کنترل هواهای نفسانی؛
3. تمرین عملی؛
4. نورانیت روح و روان؛
5. تقویت اراده؛
6. تقرب به پروردگار متعال.[3] با این توضیح روشن شد که روزه علاوه بر افزایش قدرت اراده و کاهش قوای جنسی که نتیجه تحلیل نیروهای جسمی انسان است، خواص معنوی بسیاری دارد که انسان را از آلودگی های شهوات و مادیات دور می کند و زمینه ساز تقرب به خداوند می گردد. نکته ای که نباید از آن غفلت کنیم همین جا است؛ علت اصلی سفارش به روزه و روزه داری جنبه های معنوی آن و برخورداری از آثار فراوان آن است؛ چرا که روزه داری خودداری و کشیک نفس است. روزه یعنی تمرین پرهیزگاری و مشق پروا پیشگی و خویشتن بانی. روزه به ما یاد می دهد که امیال و تمنیات و هوا و هوس خویش را یله و رها نگذاریم، گرایش های خود را کنترل کنیم، بر نفس اماره و خواهش های مرز نشناسش لجام بزنیم و هر چه دلمان خواست نخوریم و هر چه خوشمان آمد نگوییم.
روزه مشق و تمرین می دهد که دست نگهدار! یک روز تمام خودداری کن، دست کم یک ماه تمام روزه بگیر، در طول روز مقرراتی را رعایت کن، شنا کردن بر خلاف جریان آب را یاد بگیر، تا اراده ات آنگونه شود که در مقابل انواع گناهان با رنگ ها و قیافه های مختلف مردانه بایستی سینه تقوا سپر کنی.
پس در حقیقت راه صیانت همان قدم گذاردن در وادی تقوا(خویشتن داری) است و روزه تنها یکی از راه ها ـ البته راهی مطمئن ـ است که به این وادی می رسد. بنابراین نمی توان ادعا کرد که هر کس روزه بگیرد از شرّ شهوت جنسی در امان است. و این از آن رو است که اولاً روزه به تنهایی پاسخگو نیست و ثانیاً این راهکاری نیست که در دراز مدت بتوان از آن کمک گرفت.
در این میان بایستی از روزنه‌ای بازتر نگاه کرد. راه های بسیاری برای مبارزه با خواهش های نفس وجود دارد. در این باره قرآن، کتاب هدایت می فرماید: برای حفظ خود «استعینوا بالصبر و الصلوه»[4] از صبر و نماز یاری جویید (و با استقامت و مهار هوس های درونی و توجه به پروردگار نیرو بگیرید).[5] مراد از صبر در این آیه به بیان معصومین ـ علیهم السّلام ـ روزه است.[6] علامه طباطبائی می فرمایند: استعانت یعنی مدد جستن و آن در جایی است که انسان به تنهایی نتواند از عهده مشکلات بر آید و چون مددکاری در عالم وجود جز خدا نیست، بنابراین کمک در برابر مشکلات عبارتست از: ثبات، مقاومت، توجه و بازگشت به ذات مقدس پروردگار و این همان روزه و نماز است. در حقیقت این دو بهترین وسیله برای این موضوع می باشد؛ زیرا پناه بردن به خدا و توجه به ذات اقدسش روح ایمان را در انسان بیدار می کند و او را متوجه می سازد که حضرت دوست تکیه گاهی بس محکم و ناگسستنی است. همچنین ایشان می فرمایند: توسل به پیامبر گرامی ـ صلّی الله علیه و آله ـ و اولیای الهی و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ همواره راهگشا است.[7] به بیان دیگر راه نجات از دیدگاه قرآن و اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ این است؛
الف) توجه به هدف: «جن و آدمیان را نیافریدم مگر برای عبادت»[8]. ز کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود.
ب) یاد خدا: «آنان که ایمان آوردند و قلبشان با یاد خدا آرام می گردد همانا قلب ها با نام خدا آرام گیرد».[9] خوشا آنان که الله یـارشان بی
به حمد و قل هو الله کارشان بی
خوشا آنان که دائم در نمازند
بهشت جــاودان بازارشــان بی
ج) توجه کامل به خطرات و پیامدهای پیروی از خواسته های نفس: امام علی ـ علیه السّلام ـ : نفس تو دشمن و جنگجویی سرسخت است و مخالفی است که اگر غفلت کنی به تو هجوم می آورد.[10] د) توسل به اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ : «ای علی هر کس به وسیله شما به خداوند متوسل شود، بر خداوند است که او را رد نکند. ای علی هر آنکه شما را دوست بدارد و از شما کمک بگیرد به عروه الوثقی چنگ زده است».[11] علاوه بر این در خصوص کاستن تحریکات و کم رنگ شدن قوای جنسی، راهکارهای مفید زیر هستند:
1. دور کردن فکر و تخیل از گناه و مشغول کردن ذهن با ذکر صلوات و مطالعه روزنامه، مجله های مفید و … هر گاه که این افکار به ذهن هجوم آوردند، تا ادامه نیابند.
2. پرهیز کردن از تماشای صحنه ها، عکس ها و … مهیج و تحریک کننده.
3. پر کردن اوقات فراغت خود با مطالعه، عبادت، سیاحت، زیارت و دید و بازدید از دیگران.
4. دوستی با افراد پاک و عدم دوستی با افرادی که نسبت به گناهان بی مبالات اند.
5. تقویت تقوا و عفاف: چون قرآن فرموده: ولیَستعفِف الذین لا یجدون نکاحاً (سوره نور، آیه 33) کسانی که شرایط ازدواج را ندارند عفاف و تقوای درونی (در نگاه، گوش، دست، قدم ها، کلام و …) را تقویت کنند و روزه با شرایط آن بهترین راه تمرین عفاف است.
6. قرار دادن ورزش در برنامه روزانه و منظم خود.
7. داشتن برنامه مطالعاتی در زمینه تقوا و ایمان و به عنوان مثال مطالعه روزی چند صفحه کتاب در این زمینه.[12] خلاصه این که روزه یکی از راه های مفید برای تقویت اراده و تعدیل و کاهش موقت قوای جنسی است و علاوه بر آن خواص معنوی، اجتماعی و جسمی فراوانی دارد.
روزه و نخوردن تمام علت در کاستن شهوت جنسی نمی‌باشد. رعایت عفت چشم، گوش و لمس و…قدرت خویشتنداری را در روزه افزایش می دهد. بلکه در کنار آن بایستی از روش های دیگر هم بهره جست.
برای رهایی از دام های نفس و شیطان علاوه بر روزه دستورات دیگری هم از ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ به ما رسیده است، مانند اهمیت دادن به نماز و کمک گرفتن از آن، توسل و دعا، توبه و … که همه اینها راهی به سوی تقویت ایمان و تقوا هستند.
تذکر: اصل اولی در ارضاء این غریزه ازدواج است به همین خاطر خداوند به جوانان و مخصوصاً اولیاء در سوره نور توصیه می کند که با تلاش و توکل به خدا شرایط ازدواج جوانان را فراهم آورید و از سوی دیگر تأکید می کند که جوانی که ازدواج کند ما به زندگی و رزق او برکت می دهیم و او را از فضل خودمان بی نیاز می کنیم.

پی نوشت ها:
[1] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403 ق، ج100، ص220، ح30.
[2] . ر.ک: نقش روزه در تربیت فرد و جامعه، نشریه فتح، ش 25/8/78.
[3] . ر.ک: واعظی اراکی، نقش روزه در تقویت اراده و کنترل هوای نفس، رسالت، 25/8/81.
[4] . بقره/45.
[5] . مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن کریم.
[6] . ر.ک: طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1417 ق، ج1، ص153.
[7] . ر.ک: همان، ص 154 ـ 152.
[8] . ذاریات/56.
[9] . رعد/28.
[10] . آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1407 ق، ج 2، ص 297، ش 35.
[11] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق، ج 36، ص302، ش 141، باب 41.
[12] . نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها، پرسمان (CD).