چگونه می‌توان هم در دانشگاه تحصیل کرد و هم در مورد شغل و زندگی آینده برنامه‌ریزی نمود؟
برنامه ریزی برای آینده شغلی در کنار تحصیل، می‌تواند به صورت‌های مختلف باشد:
1ـ اشتغال به کار استخدامی یا پروژه‌ای و تهیه تمام مخارج زندگی در کنار تحصیل.
2ـ اشتغال به کار ساعتی و اندک در کنار تحصیل.
3ـ کسب آمادگی و کاروزی برای آینده شغلی همزمان با تحصیل.
4ـ سرمایه‌گذاری در یکی از شرکت‌ها یا مؤسسات مالی در زمان تحصیل.
5ـ در نظر گرفتن طرح و نقشه‌ای نظری برای کار پس از پایان تحصیلات.
6ـ ایجاد ارتباط با نهادهای مربوطه و زمینه‌سازی برای کار پس از تحصیل.
7ـ کسب اطلاع در مورد شغل‌های متناسب با رشته تحصیلی خود. و….
برنامه‌ریزی‌هایی که در بالا مطرح شدند، همگی حکم واحدی ندارند. با کمی تأمل می‌توان دریافت که برنامه‌ریزی از نوع اول همزمان با تحصیل توصیه نمی‌گردد. اما برنامه‌ریزی برای آینده شغلی به روش‌های دیگر منافاتی با تحصیل ندارند.
برنامه‌ریزی برای آینده شغلی به معنای اول
وقتی فردی می‌خواهد ادامه تحصیل دهد و کار علمی داشته باشد طبیعی است که مقداری زیادی از وقت و انرژی او در این زمینه صرف می‌شود و عملاً نمی‌‌تواند مانند دیگران به نیازها و مسایل زندگی خود رسیدگی کند. بنابراین باید سطح انتظارات و توقعات خود را تا حدی پایین نگهدارد و به تعبیر دیگر قناعت پیشه کند. و می دانیم که قناعت یکی از ویژگی‌های پیامبر گرامی اسلام بود.[1] ما نیز به پیروی از آن بزرگوار باید خود را به این صفت ارزشمند آراسته نماییم تا بتوانیم به اهداف عالیتر و برنامه‌های درسی و تحصیلی خود نیز رسیدگی کنیم.[2] اگر قناعت را پیشه خود قرار ندهیم و بخواهیم هم درس بخوانیم و هم به تمامی اهداف و نیازهای مادی خود برسیم، عملاً با مشکل مواجه خواهیم شد. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: طوبی لمن اسلم و کان عیشهُ کفافاً[3] خوشا به حال کسی که مسلمان باشد و در زندگی خود به اندازه کفایت و رفع نیاز قناعت نماید.
و حضرت علی ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: لاکنز اغنی من القناعه؛[4] هیچ گنجی بی‌نیاز کننده‌تر از قناعت نیست.
بنابراین یکی از راه‌هایی که در این موقعیت می‌تواند برای شما مفید باشد پرورش روحیه قناعت و کنترل خواسته‌ها و نیازها است.[5]
برنامه‌ریزی برای آینده شغلی به معانی دیگر
1. درس خواندن با شغل و زندگی آینده و مسایل اقتصادی هیچ منافاتی ندارد. امروزه وضعیت زندگی به گونه‌ای است که درس خواندن و تحصیلات دانشگاهی خود یکی از مهمترین راه‌ها و زمینه‌های دستیابی به شغل مناسب و کسب درآمد مطلوب محسوب می‌شود. از این جهت هیچ نگرانی وجود ندارد. براین اساس باید در دوران تحصیل به صورت تخصصی و متمرکز در همان رشته تحصیلی خویش فعالیت نمایید. بنابراین این تصور که تحصیل با اشتغال و کسب درآمد منافات دارد، را باید از ذهن دور کرد.
2 . صنعت و تکنولوژی جدید وضعیتی را بر جهان حاکم نموده که عملاً کارهای اقتصادی و استفاده از ابزار و امکانات جدید، بدون دانش امکان‌پذیر نیست. همه کارها تخصصی شده و باید برای کارهای اقتصادی و تأمین نیازهای زندگی هم از دانش جدید بهره‌مند بود. نتیجه‌ای که از این مطلب به دست می‌آید این است که: امروزه درس خواندن در راستای مسایل اقتصادی است. این دو مقوله جدای از هم نیستند بلکه روی یک پیوستار قرار دارند. بنابراین، تحصیلات مقدمه‌ای برای شغل و رسیدن به آینده مطلوب است.[6]
3 . وقتی با این هدف درس بخوانید و علاقمند باشید که در همین رشته تحصیلی خود کار و شغل مناسبی پیدا کنید، کار شما بسیار آسان می‌شود. تا زمانی که واحد‌های درسی شما زیاد است و عملاً به کار دیگری نمی‌رسید، سعی کنید فقط درس بخوانید. به نظر می‌رسد تا زمانی که مشغول کارشناسی هستید. دنبال شغل و کار نباشید. بعد از کارشناسی یعنی در کارشناسی ارشد، که تا حدودی از دانش و تخصص لازم برخوردار می‌شوید، سعی کنید در زمینه درسی خود به تحقیق و پژوهش پرداخته و از این طریق هم بنیه علمی خویش را تقویت کنید و هم از لحاظ اقتصادی تا حدودی کسب درآمد نمائید. این تحقیقات زمینه آشنایی شما را با مراکز و ارگان‌ها و نهادها فراهم می‌سازد که در آینده شغلی و حتی استخدام می تواند موثر باشد.
هیچ‌گاه در دوره تحصیل مشغول کاری که با رشته تحصیلی شما تناسب و سازگاری نداشته باشد، نشوید؛
4. آن‌چه در زندگی بسیار مهم است یکی تعیین هدف و دیگری برنامه‌ریزی برای رسیدن به آن می‌باشد.
وقتی انسان هدفی را انتخاب می‌کند باید هدفش روشن، دست یافتنی و مقدور و با ارزش‌ها و اعتقاداتش سازگار و هماهنگ باشد. پس از تعیین هدف باید برنامه‌ریزی نماید. برنامه‌ریزی یعنی استفاده از امکانات موجود برای رسیدن به اهداف مورد نظر.[7] در برنامه‌ریزی دو چیز باید مورد توجه واقع شود: یکی اولویت‌ها و اینکه انسان ابتدا برای چه کاری باید اقدام نماید و دوم آن که، برای رسیدن به اهداف از بهترین روش‌ها و ابزارهای موجود استفاده کند.
روشن است که هدف شما در زندگی رسیدن به سعادت و فراهم نمودن شرایط مطلوب برای خود و خانواده است. راهی را که شما انتخاب کرده‌اید تحصیل در یکی از رشته‌های مورد علاقه است. اولویت برنامه‌های شما هم در شرایط فعلی تحصیل است نه کار و شغل.
از سوی دیگر بهترین راه برای رسیدن به سعادت و خوشبختی در زندگی تلاش و کوشش، فراگیری دانش و نیز توجه به مسایل معنوی و یاد خدا است. توجه داشته باشید که در کنار تحصیل تهذیب و خودسازی را نیز دنبال کنید. همان‌گونه که به فکر آینده اقتصادی و شغلی خود هستید، سعی کنید به فکر آخرت و قیامت هم باشید آینده انسان به عمر محدود در دنیا خلاصه نمی‌شود. امتداد آینده، آن سوی مرگ را نیز در بر می‌گیرد. نیازهای انسان را در زندگی خداوند تأمین می‌کند. زیرا خداوند فرموده است: و من یتوکل علی الله فهو حسبه[8] کسی که به خدا توکل کند، خدا او را بس است و رزق و روزی‌اش را تأمین می‌کند. پس نگرانی بیش از حد درباره آینده زندگی لازم نیست، آن چه ضروری‌تر است، تلاش برای تهیه توشه آخرت است. انسان باید کاری انجام دهد که آخرتش هم تأمین شود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 . محمدتقی مصباح یزدی، به سوی خودسازی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1380.
2 . جعفر سبحانی، مدیر مؤفق، انتشارات لوح محفوظ، 1379.
3 . محمد ساعتچی، روان‌شناسی بهره‌وری، نشر ویرایش، 1376.
4 . محمد حکیمی، پدیده‌شناس فقر و توسعه، بوستان کتاب. 1380.
پی نوشت ها:
[1] . مهدوی کنی، محمدرضا؛ نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، دفتر نشر فرهنگ، 1374، ص 633.
[2] . سید علوی، سید ابراهیم؛ اقتصاد و صرفه‌جویی، نشر باقیات صائحات،1376.
[3] . کلینی، اصول کافی، جلد 2، ص 14.
[4] . نهج‌البلاغه، حکمت 371.
[5] . دیلمی، احمد؛ اخلاق اسلامی، نشر معارف، 1379، فصل دوم.
[6] . محمدی، حیدر؛ تکنولوژی موفقیت، نشر هستی‌نما، 1382، فصل اول.
[7] . خیابانی، ناصر؛ مهارتهای بهتر زیستن، نشر سپند هنر،1380، ص 40.
[8] . طلاق/ 3.
