اهمیت و فایده نماز چیست؟

در ابتدا لازم است که با مفهوم نماز آشنا شویم: مفهومی که امروز از کلمه «نماز» در زبان فارسی و «صلوه» در زبان عربی می فهمیم، همین فریضه معلوم و معین است که با ارکان خاصه و مقدمات و مقارنات و شکل و هیات معین به قصد قربت پروردگار، أدا می شود، که اول آن تکبیره الاحرام و آخر آن سلام است; که یک اصطلاح شرعی و فقهی است که شارع مقدس آن را وضع فرموده است.
لیکن… در اصطلاح لغوی «صلوه» یک معنای وسیع تری دارد و به معنای دعا و نیایش و درخواست و مطلق خواستن است. علت اینکه شارع مقدس هم نماز را، به نام «صلوه» نامیده، این است که «صلوه» در واقع یک نوع خواستن و دعا است. البته، دعایی خاص و ویژه، که شارع مقدس آن را وضع کرده است.[1] نماز، که نقش بنیادی و اساسی، در نزدیک کردن و پیوند دادن انسان با خداوند متعال دارد، دارای اهمیت و فوایدی است که این اهمیت از قرآن کریم، کلمات و افعال معصومین (ع) و توجه و دقت در خود نماز قابل استفاده است که به اختصار بیان می شود:

اهمیت نماز
الف) اهمیت نماز در قرآن کریم:
در قرآن مجید که مجموعه راهنمایی ها و دستور العملهای زندگی سعادتمندانه بشریت آمده است، درباره خمس 1 آیه، درباره روزه 13 آیه، درباره حج 18 آیه و درباره زکات 23 آیه آمده است اما درباره نماز بیش از 122 آیه، نازل شده که طی آن اهمیت، احکام و مسایل مهم نماز مطرح گردیده است.[2] ب) اهمیت نماز در کلام و افعال معصومین (ع):
1ـ نماز، اولین پرسش: پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «ستون دین، نماز است و از میان اعمال انسان در رستاخیز، نماز نخستین عملی است که مورد رسیدگی قرار می گیرد اگر صحیح بود، سایر اعمال نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت و اگر نه باقی اعمال نیز مردود خواهد بود».[3] 2ـ نماز، جامعترین عبادتها: امام صادق (ع) می فرماید: هیچ عملی معادل نماز نیست زیرا نماز جامع ترین، معتبرترین و بالاترین عبادت و خدمت است.[4] 3ـ نماز، ریشه دین: پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «دین اسلام مثل درختی است که ایمان تنه آن و نماز ریشه های آن است.[5] 4ـ نماز، بهترین وسیله تقرب: معاویه بن وهب از امام صادق (ع) سئوال می کند، بهترین چیزی که بندگان به وسیله او، به خداوند نزدیک می شوند، چیست و محبوبترین وسیله تقرب، در نزد خداوند کدام است؟ حضرت جواب دادند، بعد از معرفت خداوند، برای تقرب به خدا عملی بهتر از نماز نمی شناسم آیا به عیسی بن مریم نگاه نمی کنی که فرمود: خداوند به من نماز و زکات را سفارش کرده که تا زنده ام آنها را بپا دارم.[6] 5ـ نماز، ستون دین: امام باقر (ع) می فرماید: نماز ستون دین است، مَثَل آن همانند ستون خیمه است که وقتی استوار باشد، میخها و طنابها پا برجاست و هرگاه ستون آن کج و شکسته شود. هیچکدام از آنها استوار نمی ماند.[7] ج) اهمیت نماز، در خود نماز:
نماز، انسان بی نهایت کوچک را، با آفریدگار بی نهایت بزرگ پیوند می دهد و بهترین تبلور خضوع جان در برابر جانان است. نماز، عالیترین نمایش عبودیت و بندگی خداوند است که با کلام و اعمال، عمل، قلب و روح انسان و پرستش او را به نمایش می گذارد که هیچ یک از واجبات دیگر، از چنین ویژگی، برخوردار نیست زیرا، هر رکن و اجزائی از نماز، حکایت کننده ی بابی از ابواب معارف و تقرب به خداوند را، در بر دارد.
1ـ سوره حمد تبیین اصول دین: در نماز، سوره حمد خوانده می شود که از طرفی دو اصل اعتقادی هر مسلمانی را تشکیل می دهد و از طرف دیگر طبق حدیثی که از پیامبر (ص) وارد شده، ارزش و محتوای سوره حمد هم وزن و هم سنگ با کل قرآن کریم شمرده شده است.
2ـ رکوع: رکوع در نماز، از بهترین نوع اظهار بندگی است. کسانی به خداوند نزدیک می شوند که در اظهار ادب، کوتاهی نکرده باشند. امام صادق (ع) می فرماید: و فی الرکوع ادبٌ و فی السجود قربٌ و من لا یحسن الادب لا یصلح القرب[8] در رکوع نماز ادب است و در سجودش قرب و هر که ادب را نیکو به جا نیاورد، شایسته قرب نیست.
3ـ سجود: سجده، نشان تذلل و خاکساری در برابر خداوند وعالیترین درجه عبودیت است، زیرا انسان با سجده، خود را همرنگ با هستی می کند، قرآن می فرماید: تمام آنچه در آسمان و زمین وجود دارد برای خدا سجده می کند.[9] 4ـ تشهد: در تشهد، گواهی به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اکرم (ص) در کنار هم آمده است که پیوند نبوت و رهبری را با توحید و عبودیت می رساند ، در حمد با زبان جمع، اظهار عبودیت و استعانت می کردیم، ولی در تشهد به صورت انفرادی. شاید گویای این باشد که این گواهی را هر کس باید با آگاهی و اعتقاد عمیق خود اظهار بدارد و بیعت خویش را به خدا و رسول او تجدید نماید.[10]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ پرتوی از اسرار نماز، تألیف محسن قرائتی.
2ـ جلوه های نماز در قرآن و سنت تألیف احمد صادقی اردستانی.
3ـ نماز یعنی رهبری. تألیف سید ابوالفتوح دعوتی.
4ـ اسرار الصلوه. تألیف میرزا جواد ملکی تبریزی، ترجمه و تلخیص جواد محدثی.

پی نوشت ها:
[1]. دعوتی، سید ابوالفتوح، نماز یعنی رهبری، قم، انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ دوم، 1375، ص14 و 13.
[2] . صادقی اردستانی، احمد، جلوه های نماز در قرآن و حدیث، چاپ اول، 1374، ص12، و امام خمینی، پرواز ملکوت، مؤسسه مطبوعاتی دار الکتاب، ج1، ص9.
[3] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج82، ص227.
[4] . همان، ص 219. «ان طاعه الله خدمته فی الارض فلیس شیءٌ من خدمته بعدل الصلاه».
[5] . همان، ص213.
[6] . فیض کاشانی، ملامحسن، محجه البیضاء، ج1، ص339.
[7] . مجلسی، محمد باقر، همان، ص234.
[8] . همان، ص108.
[9] . نمل/ 49.
[10] . قرائتی، محسن، پرتوی از اسرار نماز، انتشارات ستاد اقامه نماز، ص 186ـ172.