نویسنده: محمد علی خسروی
استفاده از «تجربه‌ی دیگران» نقشی ممتاز و بی‌بدیل در پیشرفتهای مادی و معنوی بشر داشته است. مقوله‌ی « تجربه» که از تلفیق »فکر و عمل« برای دستیابی به »پدیده‌ای نو و کشفی جدید« حاصل می‌شود سهم بسیار بزرگی در اختراعات و اکتشافات علمی – صنعتی، تحولات اجتماعی – سیاسی، تأمین نیازها و تحقق آمال و آرزوهای بشر دارد و تمدن امروز مرهون بهره‌برداری از تجربه‌هاست. نادیده گرفتن تجارب دیگران که ناشی از حس غرور و خودخواهی است یکی از عوامل نابودی و سقوط فرهنگها و تمدنهای اقوام و ملل به شمار می‌آید. فرد یا جامعه‌ای که خود را از اندیشه و تلاش دیگران بی‌نیاز بداند و با تک روی و سوء برداشت از مفهوم اتکاء به نفس، ارزش کارهای علمی و فکری دیگران را نفی کند سرنوشتی جز شکست و ناکامی در انتظارش نیست. خداوند حکیم در آیات متعددی از قرآن کریم مسلمانها و بلکه همه‌ی انسانها را به سیر و سیاحت در زمین و گشت و گذار در تاریخ گذشتگان فراخوانده است و با تعبیرات لطیفی چون »أفلم یسیروا فی الارض فتکون لهم قلوب یعقلون بها« حس کنجکاوی انسان را تحریک نموده و با دعوت به حرکت و پویایی او را از انزوای فکری و جمود عقلی نجات می‌دهد و در آیه‌ی 137 سوره‌ی آل عمران »قد خلت من قبلکم سنن فسیروا فی الارض« از وجود سنتهایی در گذشته خبر می‌دهد که باید از آن سنتها و نتایج آنها آگاهی یافت و با تجربه اندوزی و عبرت آموزی راه رشد و کمال را در پیش گرفت. از نتایج این آموزه‌ی دینی می‌توان به ظهور صدها دانشمند و مخترع بزرگ در میان مسلمانان اشاره کرد با تحقیق و تفحص در علومی که از ملل یونانی، چینی، هندی و جز اینها باقی مانده بود به اکتشافات جدیدی در رشته‌های طب، فلسفه، ریاضیات، هندسه، و… دست یافتند و در اخذ این گونه تجربیات بشری به اعتقادات شخصی صاحبان علوم هیچ توجهی نداشتند و با تکیه بر اندیشه‌ی علومی »اطلبوا الحکمه ولو من اهل الضلال« »دانش و حکمت را هر چند در دست گمراهان و بی‌دینان باشد به چنگ آورید« از علوم و تجارب دیگر اقوام و ملل استفاده‌ی فراوان بردند و پایه‌های تمدن اسلامی را بنا نهادند و بدین سان مشعل فروزان دانش را چندین قرن در سراسر گیتی به دست داشتند. و این همه مرهون سنت الهی »تجربه« است.
حقیقت «وقف» نیز به عنوان پدیده‌ی اثر گذار در تمدن جهان اسلام از این قانون مستثنی نیست و عمده‌ی آثار تکاملی آن، چه در بخش فرهنگی و چه در جنبه‌ی اجتماعی و چه در ابعاد اقتصادی و تاریخی در جوامع اسلامی گذشته و امروز در سایه‌ی بهره‌برداری صحیح از تجربه‌ها به دست آمده است.
تأثیر مساجد جامع و بازارهای وقفی در شهرسازی و شکل‌دهی به بافت کلی شهرها، تأثیر وقف در پیدایش و تکامل هنرهای تزیینی، معماری، خوشنویسی و جذب استعدادهای فراوان به اشتغال در این گونه مشاغل ظریف و ماندگار، تأثیر وقف در پر کردن خلأهای اقتصادی و کم کردن فاصله‌ی طبقاتی و انگیزه سازی برای ثروتمندان جهت تعدیل ثروت و رفع فقر و محرومیت، تأثیر وقف در تزکیه‌ی نفس، ایجاد آرامش روانی، ارضای عواطف انسانی، گسترش اخلاق حسنه، تحریک حس نوع دوستی و الفت بین طبقات غنی و فقیری و… و دیگر فواید و آثار ارزشمند آن، تجربه‌های کارساز و مفیدی است که باید برای مسؤولان و دست اندرکاران نظام جمهوری اسلامی که احیای تمدن اسلامی و رفع فقر و تبعیض و عمران و آبادی کشور و تشکیل مدینه‌ی فاضله‌ی اسلامی را وجهه‌ی همت خود قرار داده‌اند مورد توجه و استفاده قرار گیرد. برگزاری اولین همایش دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در زمینه‌ی اوقاف در همین راستا صورت گرفت. این همایش در مهرماه سال جاری با مشارکت و همکاری وزارت اوقاف کویت، اوقاف بنگلادش و بانک توسعه‌ی اسلامی جده با هدف انتقال تجربیات موفق جمهوری اسلامی ایران به سایر کشورهای اسلامی و بهره‌گیری از تجارب دیگران در بهینه سازی موقوفات کشور به مدت دو روز در تهران برگزار شد و طی آن مباحث متنوعی که شاخص کلی آنها »نظام کاربردی وقف در شؤون مختلف اجتماعی« بود از سوی نویسندگان و محققان مطرح گردید. این همایش با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید آغاز شد و با سخنرانی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای دکتر عطاء الله مهاجرانی و سخنان نماینده محترم ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه ادامه یافت. آنگاه هر یک از نویسندگان مقالات خلاصه‌ای از مقاله خود را قرائت نموده و به پرسشهای حاضران پاسخ گفتند. امیدواریم مسؤولین امر حداقل هر دو سال یک بار با برگزاری این گونه همایش تحقیقی بنیه‌ی علمی و فرهنگی جامعه را تقویت، و زمینه‌ی تبادل تجربیات را بیش از پیش فراهم کنند. فصل اول این شماره مجله را به مجموعه‌ی مقالات ارائه شده در همایش اختصاص داده‌ایم و دیگر مقالات را که عمدتا دنباله مقالات شماره‌های پیشین فصلنامه است با عرض پوزش از تاخیر در فصل دوم آورده‌ایم. درضمن به اطلاع می‌رسانیم شماره‌ی آینده‌ی مجله‌ی میراث جاویدان اختصاص دارد به وقف و سیر تاریخی آن در استای تهران که با مقالات تحقیقی و متنوع به زودی در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.
منبع: میراث جاویدان