سؤالی که شما مطرح کرده‌اید بخشی از موضوعات اساسی نوجوانان و جوانان امروزی جامعه است که به نحوی مشکلات خویش را در رابطه با خانواده هایشان مطرح می‌کنند. تا حدودی من به شما حق می‌دهم که از نحوه رفتار پدر و مادرتان ناراضی باشید، زیرا شما دیگر به اندازه کافی بزرگ شده‌اید و کودک نیستید تا نتوانید خوب و بد را تشخیص دهید. احساس شما هم شاید همین باشد. اما توجه داشته باشید که این فقط یک بعد قضیه است.
سؤال شما در واقع به چند بخش تقسیم می‌شود:
1. تبعیض والدین در مورد فرزندان
2. احساس والدین در مورد فرزندان و اینکه آنها را کودک به حساب می‌آورند.
3. نحوه برخورد والدین و نیت پدر و مادر در تعامل با فرزندان.
تبعیض والدین در مورد فرزندان
از آن جا که کودک و نوجوان روحی حساس و لطیف دارند و هر نوع رفتار و گفتار پدر و مادر در آنها تاثیر می‌گذارد و به ویژه تبعیض و بی عدالتی آثار زیانباری در روحیه و شخصیت آنها دارد، اسلام به این موضوع توجه نموده و والدین را از تبعیض بین فرزندان به شدت نهی کرده است. رسول گرامی اسلام _ صلی الله علیه و آله _ در این خصوص می‌فرماید: «اعدلوا بین اولادکم کما تحبون ان یعدلوا بینکم فی البر و الطف»[1]میان فرزندان‌تان عدالت را رعایت کنید چنان که دوست دارید آنان در احسان و نیکی به شما به عدالت رفتار کنند.
رعایت عدالت بین فرزندان منحصر به مورد خاصی نیست. بلکه والدین می‌بایست در تمام امور عدالت را رعایت کنند. گستره این موضوع به قدری گسترده است که حتی شامل نگاه‌ها و نوازش و بوسه‌های پدر و مادر نسبت به فرزندان نیز می‌شود.[2]
پس اصل رعایت عدالت بین فرزندان از نظر اسلام کاملا پذیرفته شده و مورد تایید است. اما اینکه چرا والدین این موضوع را رعایت نمی کنند، بستگی به سطح دانش و فرهنگ و هنجارهای جامعه ما دارد که نه تنها در این مورد بلکه در بسیاری از مسایل و موضوعات تربیتی، والدین بدان پایبند نیستند. این مشکل به سادگی قابل حل نیست، بلکه باید تحول جدی در ساختار خانواده و الگوهای تربیتی ایجاد شود تا والدین نقش‌های مثبت و سازنده‌تری را بر عهده گیرند.
البته توجه داشته باشید که عدالت بین فرزندان هرگز به این معنا نیست که والدین از لحاظ عاطفی و فراهم کردن امکانات و لوازم زندگی، با تمامی فرزندان برخورد یکسان و مساوی داشته باشند. مثلا همان چیزی را که برای فرزند 15 ساله‌شان تهیه می‌کنند، برای کودک 7 ساله نیز تهیه کنند. یا برعکس. بلکه والدین باید در برخوردها و فراهم نمودن لباس، وسایل زندگی و … تفاوت‌های سنی و ویژگی‌های جنسیتی فرزندان را مد نظر داشته باشند. کودکان بیشتر به نیازهای زیستی و عاطفی نیاز دارند که آن هم به شکل خاصی باید ارضا شود اما نوجوانان و جوانان، به مسایل و موضوعات دیگری از جمله احترام گذاشتن، پذیرش شخصیت و مشورت کردن با آنان، علاقمند هستند.[3] نمی دانم منظور شما از تبعیض والدین چیست و انتظار شما از آنها چگونه است. اگر پدر و مادر شما با رعایت سن و ویژگی‌ها و تفاوت‌های فردی شما، بین فرزندانشان فرق می‌گذارند و مساوات را رعایت نمی کنند، اشکالی ندارد و باید هم این گونه باشد، اما اگر مسایل تربیتی را مراعات نمی کنند و نسبت به برخی فرزندان توجهی نمی کنند. این نادرست است باید این موارد را در نامه خود تذکر می‌دادید. تا بهتر می‌توانستیم شما را راهنمایی کنیم.
محور دوم سؤال شما این بود که چرا مادرم همیشه می‌گوید تو کوچک هستی و هنوز چیزی بلد نیستی.
برخی والدین، نوجوان خود را به صورت کودک می‌نگرند. مثل اینکه گذشت زمان تغییری در وی نداده است. نوجوانان به خود حق می‌دهند که در مسائل مربوط به زندگی و منزل اظهار نظر کنند و افکار و عقاید و اعمال اعضای خانواده را مورد سوال قرار دهند.اما باید در این زمینه دقت بفرماییدتا منظور اصلی پدر و مادر خویش را بفهمید و زود قضاوت نکنید.
در این خصوص هم باید توجه داشت که شما هنوز تجربه کافی را ندارید و سرد و گرم زندگی را به اندازه لازم ندیده اید، شاید به همین جهت مادرتان شما را کوچک به حساب می‌آورد و منظورش این است که باید با بزرگترها مشورت کنید.
مساله ای که وجود دارد این است که فرزند نسبت به پدر و مادرش همیشه کوچک و کم تجربه است.[4] اگر 30 ساله هم باشد تجربه اش به اندازه کافی نیست و او را از ارشادات و راهنمایی‌های والدین بی نیاز نمی کند. اگر منظور مادر شما یکی از این دو مساله است حرف وی کاملا درست است. و باید شما بپذیرید که هنوز تجربه کافی را ندارید. اما متاسفانه برخی از پدر و مادرها، فرزند نوجوان خود را قبول ندارند و کودک به حساب می‌آوردند، لذا در هیچ زمینه ای به آنها اجازه فعالیت نمی دهند و به نظر ایشان احترام قائل نیستند. این نوع برخورد جلو رشد نوجوان را می‌گیرد و باعث اختلاف و درگیری بین او و اطرافیان می‌شود.
بد نیست به این موضوع نیز اشاره شود که بر فرض که والدین شما مقصر باشند و نحوه برخورد آنها در قبال شما درست نباشد، باز هم این موجب نمی شود که شما نسبت به ایشان بدبین شوید و برخورد منفی از خود نشان دهید. از نظر اسلام همانگونه که والدین یکسری وظایفی در قبال فرزندان خود دارند و باید آن را رعایت نمایند، فرزندان نیز مسئولیت‌هایی در برابر والدین خویش دارند که حتما باید مراعات نمایند. این دو مسئولیت لزوماً ربطی به هم ندارد شاید برخورد پدر و مادر شما خیلی هم نادرست باشد، این موجب نمی شود که شما هم عکس العمل از خود نشان دهید ونسبت به آنها بی احترامی کنید.[5] خداوند در قرآن می‌فرماید: « و وصّینا الانسان بوالدیه حسنا.»[6] ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند.
در بسیاری از موارد برخورد نادرست والدین به خاطر سطح دانش و فرهنگ آنها است که مربوط به نسل قبل از ما است و امروزه دانش و فرهنگ جامعه متحول شده است. حتی زیرادر این گونه موارد هم، نیت والدین خیر است، هیچ پدر و مادری بد فرزندش را نمی خواهد گرچه ممکن است از نظر رفتار و برخوردها، مطلوب نباشد، اما در پشت این رفتارها نیت‌های پاکی نهفته است و جلوه هایی از مهر و عطوفت موج می‌زند که شاید باورش برای ما سخت باشد.
نتیجه آن که شما باید به پدر و مادرتان احترام بگذارید و یقین داشته باشید که آنها خیر و صلاح شما را می‌خواهند. اگر هم در نحوه ابراز محبت و نشان دادن راه زندگی مهارت کافی ندارند و در عمل باعث اذیت و رنجش شما می‌شوند، باید قدری صبور بود و به پاس زحمات طاقت فرسایی که در دوران کودکی شما تحمل کرده اند، انتقاد را به مهر تبدیل نمود. برخورد شایسته و احترام آمیز شما قطعا در قضاوت و نحوه رفتار آنان اثر می‌گذارد. هر زمانی که والدین شما در آرامش هستند و شما با آنها رابطه عاطفی خوبی ایجاد کردید با هم در این زمینه به شکل تدریجی و محترمانه سخن بگوئید.
توصیه ما:
1- برخورد شایسته و احترام آمیز شما قطعا در قضاوت و نحوه رفتار آنان اثر می‌گذارد.
2- بزرگ شدن ورشد خودرا بارفتارهای عقلانی ومنطقی به آنها نشان دهید.
3- با آنها رابطه عاطفی خوبی ایجاد کنیدو با هم در این زمینه به شکل تدریجی و محترمانه سخن بگوئید.
4- ازوالدین خودبخواهیدتامسئولیتی را متناسب با توانایی شما به عهده شما بگذارند،وسعی کنیدمسئولیت خودرابه خوبی انجام دهید.
5- صبورباشیدتاباگذشت زمان، آنهاشماراباورکنندواطمینان لازم رانسبت به شماپیدانمایند.
6- ازهرگونه شتابزدگی،پرخاشگری ورفتارهای ناهنجاربرای اثبات خودپرهیز نمایید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمود ارگانی حائری، آداب معاشرت با خویشاوندان، انتشارات پیام مهدی (عج) ، چاپ اول، 1380.
2. سید علی رضا فاخری، اخلاق خانواده، نمایندگی ولی فقیه در سپاه 1378.
3. علی قائمی، دنیای نوجوان، سازمان ملی جوانان، چاپ اول، 1382.
پی نوشت ها:
[1] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 104، ص 92.
[2] . مظلومی، رجب علی، تربیت معنایی انسان، انجمن اولیا و مربیان، چاپ سوم، 1379، بخش هشتم.
[3] . معتمدی، زهرا، رفتار با نوجوان، انتشارات لک لک، چاپ ششم، 1376، فصل اول.
[4] . احمدی، سید احمد، روان شناسی نوجوانان و جوانان، انتشارات مشعل، چاپ پنجم، 1374، فصل دوم.
[5] . میر عظیمی، سید جعفر، حقوق والدین، چاپ اول، 1369.
[6] . عنکبوت/8.
الناز
سلام.من جوانی ۳۰ ساله هستم و مجرد.که واقعا رفتارهای پدر و مادرم دیگه قابل تحمل نیست.باید برای هرکاری توضیح بدی.حتی اجازه ندارم که دندانپزشکی برم۰حتی اگه بخام لباسی رو بخرم باید اجازه بگیرم حتی بخام لباسامو بشورم توضیح بدم که چرا لباس شستم.واقعا زندگی تبدیل به جهنم شده.هیچ اجازه و اختیاری ندارم و انتظار دارن که مثل ربات باشم اونا بمن دستور بدن چکار کنم یا نه ……..