مقدمه: خوابیدن همچون غذا خوردن و آشامیدن یکی از مهمترین اعمال حیاتی به شمار می‌رود. تمام جانداران مهره‌دار، حتی ساده‌ترین انواع جانداران بدون خواب قادر به ادامه حیات خود نیستند با این تفاوت که انسان‌ها اغلب در شب به خواب می‌روند و روز به فعالیت می‌پردازند، امّا برخی از جانوران روز می‌خوابند و شب به فعالیت می‌پردازند.[1]
قرآن کریم خوابیدن را یکی از نشانه‌های قدرت خداوند و اسرار خلقت حکیمانه او می‌داند قرآن کریم می‌فرماید: «از نشانه‌های قدرت اوست خوابیدن شما در شب و روز تا این‌که از فضل پروردگار به طلب روزی برخیزید، در این (حالت) برای قومی که سخن حق را بشنوند، عبرت‌هایی است.»[2]
چه مقدار خواب,جواب‌گوی نیاز طبیعی انسان است؟
در جواب باید گفت افراد تا آن اندازه به خواب نیاز دارند که بتوانند در طول روز کاملاً بیدار، هشیار و سرحال باشند نیاز اختصاصی هر فرد به خواب نسبت به دیگری متفاوت است، سن، عادت، شرائط زندگی همه در میزان و مدت خواب دخالت دارند، قاعده‌ای که بیشتر عمومیت دارد این است که هر اندازه عمر شخص بیشتر شود احتیاج او به خواب کمتر خواهد بود… پیر مردان بسیار کم خوابند، غالباً پنج یا شش ساعت اگرچه عمیق هم نباشد برایشان کافی است، فرد بالغ و جوان معمولاً در شبانه روز به هفت یا هشت ساعت خواب نیازمند است، ولی می‌توان بی آن‌که به سلامتی آسیبی برسد از این قاعده عمومی تجاوز کرد. یعنی بیش از هشت ساعت یا کمتر از آن خوابید. بسیارند اشخاصی که در شبانه روز بیش از پنج تا شش ساعت نمی‌‌خوابند و در عین حال دارای سلامت کامل هستند و مقاومتشان در کار بسیار است.[3]
ابتدا لازم است اشاره ای به علل فزون خوابی افراد داشته باشیم. عللی که به فزون خوابی کمک می کند از قرار زیر است که خود می تواند منجر به اختلال جدی روان شناختی شود:
1 .محیط و اطرافیان کسل و پرخواب 2 . شکست های متوالی 3 . اهمالکاری و فردا فردا کردن در برنامه ها و کارها 4 . عدم فعالیت های فیزیکی 5 . بیکاری 6 . پرخوری و چاقی 7 . بی هدفی در زندگی و نیافتن سؤال های بنیادین زندگی از کجا آمده ام به کجا می روم؟ من به عنوان انسان چه وظایفی در هستی دارم و …؟ 8 .باورهای نادرست 9 . عدم اعتماد به نفس و …
اگر زیاد به خواب می‌روید ,ابتدا بهتر است علل آن را بیابید و بعد در پی درمان آن برآئید.با این حال ما چند دستورالعمل تجربی را بیان می‌کنیم، امیدواریم با عمل کردن به این خواسته‌ها مشکل شما برطرف گردد.
1. در روایتی از موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ منقول است که: خاریدن بدن , غلبه خواب بر انسان و… علامت زیادتی خون و (غلظت) آن است[4] که می‌شود آن را با حجامت درمان نمود و در این رابطه پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند غلبه خواب را می‌توان با حجامت درمان کرد.[5]
2. هر موقع که می‌خواهید بخوابید این آیه شریفه را بخوانید: «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَهِ رَبِّهِ أَحَداً»[6] چون که از امام صادق ـ علیه السّلام ـ منقول است: «هر فرد در موقع خوابیدن آیه شریفه فوق را بخواند هر وقت از شب که بخواهد بیدار شود، بیدار می‌گردد.»[7]
3. پیش از ظهر به ویژه بین ساعت 11 تا 12 که اوج خواب طبیعی است؛ بخوابید.
4. از خوردن غذاهای سنگین و دارای پروتئین زیاد در شب خودداری کنید و غذاهای سبک میل نمایید.
5. دمای هوای اطاق خود را تنظیم کنید مثلاً در زمستان زیاد گرم نباشد و در تابستان از هوای معتدل برخوردار باشد.
6. سعی کنید هر شب , مقداری از خوابتان را کم کنید تا به مرور زمان خواب شما به حالت مقبول تنظیم گردد.
7. ورزش‌های ملایم در کاهش خواب تأثیرات بسیار مفیدی دارد از انجام آن غفلت نکنید.
8. در موقع مطالعه هنگامی که خواب بر شما غلبه کرد به بیرون از اتاق بیایید و در هوای آزاد تنفس نمائید.
9. در کنار میز مطالعه‌تان ظرف آب تمیز بگذارید و تا خواب شما را فرا گرفت مقداری آب به صورت خود بپاشید و این کار گذشته‌گان ما در حین مطالعه بوده است.
پی نوشت ها:
[1] . فراهانی، حسن، روان‌شناسی خواب و رؤیا؛ مجله معرفت، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، سال دهم، شماره 11 بهمن 1380.
[2] . روم/23.
[3] . دانستنی‌های جهان علم، ص 313، به نقل از کتاب فلسفی، محمدتقی، آیه‌الکرسی، تهران، انتشارات نشر معارف اسلامی، ص 145.
[4] . مجلسی، محمدباقر، حلیه المتقینع تهران، انتشارات رشیدی، ص 156.
[5] . همان منبع، ص 151.
[6] . کهف/110.
[7] . طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، مکتبه الصدوق، ج 20، ص 175، روایت 157.
