نویسنده:خدامراد سلیمیان
منبع: درسنامه مهدویت2-ص147 تا148
2. دوران غیبت صغرا (260ـ329ق)
غیبت صغرا عبارت است از دوران پنهان‌زیستی کوتاه‌مدت حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) که طبق نظر مشهور، با شهادت امام عسکری(علیه السلام) (260ق) آغاز شده و با رحلت چهارمین نایب خاص آن بزرگوار (329ق) به پایان رسیده است که مجموعاً قریب هفتاد سال می‌شود.
محل زندگی آن حضرت در این دوران، به روشنی مشخص نیست؛ ولی از برخی روایات و قرائن به دست می‌آید حضرت که این مدت را به طور عمده در دو منطقه سپری کرده‌است: یکی منطقه عراق و دیگری مدینه منوره که البته روایات متعددی بر این مطلب دلالت دارد.
از امام صادق(علیه السلام) در این زمینه نقل شده است که فرمود:
برای قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دو غیبت است: یکی کوتاه و دیگری طولانی. در غیبت اول جز شیعیان مخصوص از جای او خبر ندارند و در غیبت دیگر جز، دوستان مخصوصش از جای او خبر ندارند.1
در دوران غیبت صغرا، از سفیران چهارگانه (نواب خاص) کسی نزدیک‌تر به آن حضرت ذکر نشده است و ایشان هم تماماً در عراق بوده و همواره با حضرت در ارتباط بوده‌اند. توقیعات فراوانی نیز از طرف حضرت به دست آن‌ها شرف صدور یافته است؛ بنابراین می‌توان گفت دست‌‌کم بخشی از عمر آن حضرت در این دوران در عراق سپری شده است.
دسته‌ای دیگر از روایات به صورت مطلق (بدون در نظر گرفتن صغرا و کبرا بودن غیبت) زندگی حضرت را در دوران غیبت، در مدینه منوره ذکر کرده‌اند که با توجه به روایات دسته نخست، می‌توان گفت ممکن است بخشی از دوران غیبت صغرا نیز در مدینه سپری شده باشد.
امام باقر(علیه السلام) در این‌باره فرمود:
لابد لصاحب هذا الامر من عزله… و نعم المنزل طیبه2؛
به ناگزیر برای صاحب این امر عزلت و گوشه گیری خواهد بود… و طیبه ]=مدینه[ چه منزلگاه خوبی است!
بنابراین جمع بین دو دسته روایات به این صورت است که آن حضرت در مدینه حضور داشته‌است؛ ولی به دلیل ارتباط با نواب خاص داشته‌اند، بخشی از عمر خود را در عراق سپری کرده‌است.

پی نوشت ها:

1. شیخ کلینی, کافی، ج2، ص141.
2. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص162.