با توجه به اینکه اینجانب با دانشجویان اهل سنت روبرو میشوم، بفرمایید رفتار ما با آنها چگونه باید باشد؟ آیا از لحاظ ظاهری، برخورد ما با آنها باید با برخورد خودمان با بچههای شیعه یکی باشد؟ از لحاظ درونی چطور؟ آیا در دل نسبت به آنها کینه داشته باشیم یا خیر همچنین بفرمایید آیا میتوان غذای اهل سنت را خورد؟ (با توبه به این نکته که آنها خمس ندارد) و اگر میشود خورد آیا اثراتی از قبیل قساوت قلب و … روی انسان نمیگذارد؟
پاسخ
اما در پاسخ به بخش اول نامه شما که از نحوه برخورد و رفتار با دانشجویان اهل سنت پرسیدهاید، باید عرض نمود که رفتار شما باید حسنه باشد، با آنها همانگونه برخورد نمایید که با دیگران میکنید، زیرا:
1. در فرهنگ قرآنی نوعی برادری دینی بین خانواده بزرگ امت اسلامی اعم از شیعه و سنی برقرار است. این اخوت اسلامی اولین بار با تشکیل امت اسلامی در مدینه به دست مبارک رسول الله -صلی الله علیه و آله و سلم- رسماً منعقد گردید. روایات متعددی از امام صادق -علیه السلام- در چگونگی رابطه برادران ایمانی نقل شده است. در روایتی از آن حضرت آمده است: المسلم اخوا المسلم هو عینُهُ و مرأته و دلیله[1] یعنی مسلمانان چشم آیینه و راهنمای برادر مسلمان خود است.
2. محبت به دیگران و اخلاق نیکو یکی از دستورات اخلاقی و آداب معاشرتی اسلام است که ائمه اطهار -علیهم السلام- بیش از همه به آن پایبند بودند. پیامبر اسلام حتی با مشرکان رفتار شایسته و برخورد بزرگوارانه از خود نشان می‌داد در سیره آن حضرت آمده است: مرد یهودی خانهاش سر راه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و همیشه به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) جسارت میکرد و اذیت مینمود. یک روز پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) متوجه غیبت مرد یهودی شد، پرسیدند این مرد یهودی کجاست؟ گفتند: مریض شده و در بستر خوابیده است. فرمود: به عیادتش برویم، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) با جمعی از اصحاب به عیادت مرد یهودی رفتند. این مرد یهودی که آدم لجباز و یک دندهای هم بود با مشاهده همین رفتار محبت آمیز نرم شد.[2] این رفتار و نحوه برخورد پیامبر اسلام الگوی بسیار خوبی است برای ما که با همگان حتی با آنهایی که نسبت به ما توهین و جسارت مینمایند نیز رفتار شایسته و بزرگوارانه از خود نشان دهیم چه بسا برخورد شایسته ما باعث اصلاح و هدایت آنها گردد.
امیر المؤمنین علی (علیه السلام) با یکی از اهل کتاب در راه مسافرت رفیق شدند حضرت از او پرسید؟ تو کجا میروی؟ گفت من میروم بصره. او از حضرت پرسید شما کجا میروید؟ فرمود من میروم کوفه ـ مقداری از راه را با هم آمدند سر دو راهی که رسیدند حضرت به جای آنکه از او جدا شود همراهش به طرف بصره راه افتاد چند قدمی که رفت این شخص گفت: شما گفتید میخواهید به کوفه، بروید این راه بصره است، با من میآیید؟ حضرت فرمود: بله میدانم این راه بصره است اما دین ما به ما میگوید اگر با کسی رفیق شدید وقتی میخواهید از او جدا شوید چند قدمی او را همراهی و بدرقه کنید. گفت عجب دین شما این است؟ واقعاً من هم عاشق دین شما شدم و مسلمان شد.[3] شما برادر گرامی نیز اگر با دانشجویان اهل سنت برخورد شایسته و نیکو از خود نشان دهید، علاوه بر آنکه به این دستور اخلاقی اسلام عمل نمودهاید، رفتار شما معرّف مذهب شیعه است و رئیس مذهب ما میفرماید: کونوا دعاه للناس بغیر السنتکم.[4] یعنی با رفتار خود دیگران را دعوت نمایید. رفتار پسندیده شما باعث میشود که آنها نسبت به شما و مذهب شیعه دید مثبت پیدا نمایید.
3. اشتراکات فرهنگی، اجتماعی نیز اقتضا میکند که با برادران اهل سنت برخورد و رفتار شایسته داشته باشیم. در واقع رفتار شایسته در نحوه برخورد با برادران اهل سنت زمینه اتحاد و همبستگی جامعه را که نیاز اصلی ما است، فراهم میکند.[5]
بخش دیگر سؤال شما این بود که آیا در دل نسبت به آنها کینه داشته باشیم یا خیر؟
اگر برای شما یقین حاصل شده است که آنها نسبت به ائمه اطهار (علیهم السلام) کینه و عداوت دارند و نسبت به آن بزرگواران علناً توهین میکنند، در قدم اول وظیفه شما این است که با برخورد شایسته و منطقی، برای آنها توضیح دهید. اگر خود شما این توانایی را ندارید، یکی دیگر از مسئولان، اساتید و … دانشگاه را در جریان بگذارید. اگر باز هم به گفتهها و عقاید خود اصرار نمودند، و از طرفی مصالح اجتماعی و مقررات دانشگاه به شما اجازه نمیدهد که برخورد عملی با آنها نمایید، در این صورت میتوانید در دل نسبت به آنها تبری بجویید. به این معنا که حداقل راضی به افکار و اعتقادات و رفتار او نباشید. اما اگر نسبت به مقدسات مذهب شیعه بیاحترامی نمیکنند، دلیلی وجود ندارد که نسبت به آنها کینه داشته باشید. بسیاری از اهل سنت هستند که نسبت به ائمه اطهار (علیهم السلام) احترام قایلاند و به زیارت امام رضا (علیه السلام) و حضرت معصومه (سلام الله علیها) میروند، چه دلیلی وجود دارد که نسبت به آنها هم کینه داشته باشیم؟ سومین فراز سؤال شما این بود که: آیا میتوان غذای اهل سنت را خورد؟ با توجه به این نکته که آنها خمس نمیپردازند؟ پاسخ این است که اولاً: خمس شرط خاصی دارد. یکی از شروط اصلی وجوب خمس این است که پول، مواد غذایی و .. از مخارج سال زیاد بیاید،[6] در غیر آن صورت به آن مال خمس تعلق نمیگیرد شما هم که یقین ندارید غذایی را که دوستان اهل سنت شما تهیه میکنند از مخارج سال آنها زیاده بوده در واقع خمس به آن تعلق گرفته است. ثانیاً: آنچه از غیر شیعه که معتقد به خمس اموال نیستند به ما می‌رسد، ائمه (علیهم السلام) تصرف در آن را برای شیعیان حلال شمردند بنابراین مانعی ندارد. نکته پایانی اینکه خوردن مال حرام، یا مخلوط به حرام که مال خمس نداده یکی از مصادیق باعلم وعمد آن است، اثر وضعی خود را میگذارد چه اینکه مال خود باشد یا از شیعیانی که خمس نمیدهند امّا نسبت به اموالی که از اهل سنت به ما می‌رسد و ائمه (علیهم السلام) اجازه تصرف در آن بدون پرداخت خمس را دادهاند مشمول این اثر نخواهد بود. امید است پاسخ ما چراغ راه زندگی شما برادر ارجمند واقع شده و با همه مسلمین اعم از شیعه و سنی روابط حسنه داشته باشید. پیشنهاد ما این است اولاً: تلاش، سازندگی، وحدت ملی و اسلام هدف اصلی زندگی خویش قرار دهید که گستره آن همه اقشار ملت را در بر میگیرد. ثانیاً: در کنار ارتباط و معاشرت با غیر شیعه، مواظب اعتقادات خود و مذهب شیعه باشید. اگر شبهاتی برای شما پیدا شد، با مراکز علمی و تحقیقی شیعه مرتبط باشید تا حل شود. همان طور که میدانید شیعه دارای مبانی اعتقادی بسیار قوی و عمیقی است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مهدوی کنی . محمد رضا . اخلاق عملی . نشر فرهنگ اسلامی . سال 1374 .
2. کمالی . سید علی . همزیستی و معاشرت در اسلام . انتشارات اسوه . سال 1375 .
3. عبدوس . محمد تقی . اصول اخلاقی امامان (علیهم السلام) . دفتر تبلیغات اسلامی . سال 1375 .
4. تهرانی . شیخ جواد . آیین زندگی . انتشارات در راه حق . سال 1378 .
پی نوشت ها:
[1] . محمدی ریشهری . محمد . میزان الحکمه . ج 2 . ص 1340 .
[2] . امور تربیتی منطقه 1 . مجموعه سخنرانیهای سمینار بررسی شیوههای عملی امر به معروف و نهی از منکر . ص 55 ـ 63 . قم . 1371 .
[3] . همان . ص 65 .
[4] . مجلسی . بحار الانوار . ج 5 . ص 198 .
[5] . برای مطالعه بیشتر در این خصوص مراجعه شود به : کنگره جهانی ائمه جمعه و جماعات . وحدت مسلمین . دفتر نشر الهادی .
[6] . مراجعه به رسالههای عملیه مراجع تقلید . احکام خمس .
