مقدمه:
برای اینکه زندگی مشترک، همراه با عشق، محبت، نشاط و آرامش باشد و رضایت مندی زوجین را به همراه داشته باشد، زن و شوهر باید ضمن مشورت گرفتن از اهل مشورت از دخالت های بی مورد و بی جای دیگران در زندگی خود، جلوگیری کنند و با تفاهم و توافق خود، مسائل و مشکلات را حلّ نمایند. از سوی دیگر احترام والدین و تکریم شخصیّت آنان، لازم و نشانه کمال شخصیّت هر فرزندی است.[1] با رفتاری دلسوزانه، مشفقانه و محبت گونه و در عین حال عاقلانه و منطقی می توان قلب پدر و مادر را راضی نگه داشت و با صداقت، صمیمیت، روشنگری و رفتاری منطقی همسر را نیز همراه و همدل همیشگی خود نمود. برای این که بین این دو امر مهم جمع کنیم می بایست نکاتی را مورد توجه قرار دهیم.

الف) حقوق والدین:
به دلایل متعدّد عقلی و نقلی، رعایت حقوق والدین لازم، تشکر و قدردانی از زحمات بی دریغ آنان واجب است. احسان و رسیدگی به امور آنان به بهترین شکلِ ممکن، توصیه آیات و روایات می باشد. لذا برخورد خوب و شایسته، با پدر و مادر، پیروی از دستور الهی و ائمّه اطهار _ علیهم السلام _ است و باید از هر گونه اقدام و تجلیل، کمک و انفاق، دعا و تلاش در نگهداری آنان، دریغ نکرد. محبت و مهربانی به آنان، باید بدون منّت و از باب تشکر از زحمت های چندین ساله آنان باشد.

محبت و احترام به پدر و مادر
خوش زبانی، خوش خلقی، نرم گویی و نگاه مشفقانه، مهربانانه و عطوفانه به چهره آنان عبادت است.[2] توجه داشته باشید که محبت قلبی تنها نسبت به والدین کافی نیست. باید با زبان و عمل به آنان عشق بورزیم. خوبی های آنان را بیان کنیم و زبان به ستایش بگشائیم به آنان در هنگام نیاز احسان مالی کنیم. از وامر و نواهی آنان تا زمانی که خلاف شرع و عقل نباشد، اطاعت کنیم. جلوتر از آنان راه نرویم. در هنگام عصبانیّت، خشم خود را در برابر آنان کنترل کنیم. و به دیدار آنان برویم و به مناسبت های مختلف هدیه دهیم.

آثار نیکی به والدین:
1. دوری از آتش جهنّم و تقرّب به خداوند مهربان.
2. آسان شدن سکرات موت و حساب قیامت.
3. آمرزش گناهان.
4. طولانی شدن عمر.
5. زیاد شدن روزی.
6. دفع بلایا.[3] ب) حقوق همسر:
کانونِ گرم زندگی مشترک زناشویی را می توان با محبت و صمیمیت، گذشت و ایثار، صبر و تحمّل، با نشاط و با دوام نمود. اصل اساسی و رکن حیاتِ بنیان خانواده، بر محبّت و صداقت، یکرنگی و یکدلی استوار است. زن موجودی ظریف، عاطفی و حسّاس است که همیشه تشنه محبّت، عشق ورزی و احترام است. نیازمند این است که محبوب و معشوق واقع شود. پیامبر _ صلّی الله علیه و آله _ فرمود: «سخنِ مرد به زن که تو را دوست دارم، هرگز از دلِ زن بیرون نمی رود».

شیوه های عملی محبت به همسر:
1. اخلاق نیکو در محیط خانواده.
2. منطقی بودن و سوء ظنّ نداشتن.
3. تنها به همسرِ خود توجه داشتن و نگاه آلوده به دیگران نکردن.
4. گذشت و اغماض از خطاهای او.
5. احترام و تکریم شخصیّت زن.
6. داشتن صفا، صداقت، صمیمیّت و رفاقت در زندگی مشترک.
7. کمک به همسر در کارهای منزل.
8. دادن هدایا به مناسبت های گوناگون.
9. تأمین نیازهای مادّی، جنسی، روحی و عاطفی همسر.
10. دادن نفقه واجب: مسکن، خوراک، پوشاک، هزینه درمان و فراهم کردن امکانات مورد نیاز یک زندگیِ هم شأن ایشان.
ج) با توجه به این حقوق و وظایف چه کنیم تا هر دو راضی باشند؟
با یک تدبیر هنرمندانه و عاقلانه، و با رعایت حقوق مادر و همسر، می توان آنان را از خود راضی نگه داشت. اگر همسر مانع ارتباط با مادرتان می باشد، نباید عکس العمل تند نشان دهید، بلکه ضمن این که باید علتِ این کار او را کشف کنید، با توجه و رفتارهای عاطفی دل او را به دست آورید. اگر مادر شما دخالت های غیر معقول دارند و دائم عروسِ خود را با سخنانِ غیر منطقی ناراحت می کند، به نحو آرام و در عین حال منطقی، جلویِ این گونه اعمالِ مادرتان را بگیرید. رفتار مادرتان باید با محبت و دلسوزی، با فکر و نیّت خالصانه، صادقانه و تنها در جهت حفظ و تکریم روابط میان فرزند و همسرشان باشد.[4] شما باید مادرتان را به این سمت جهت دهید. به یقین مادرتان دوست ندارد که زندگی شیرین شما به تلخی و ناراحتی تبدیل شود؛ پس به مادرتان توصیه کنید که همواره با پندار، گفتار و رفتار عاقلانه، مخلصانه و فداکارانه خود، زمینه دوستی، مودّت و محبت میان شما را بیشتر کند. به عروسش بیشتر از این محبت کند. برای او هدیه ای بخرد. این رفتارهای محبت آمیز باعث می شود که همسرِ شما، قلباً نسبت به مادرتان، مهربان تر شود.
اگر رفتار همسر شما به گونه ای است که با انحصار طلبی می خواهد فقط با او و خانواده اش رابطه داشته باشید و با مادرتان رابطه‌ای نداشته باشید، منطقی نیست و قطعاً رفتارش خطا است. باید با او در این زمینه مذاکره و گفتگوی صمیمانه مستقیم یا غیر مستقیم و ملایم داشته باشید. با صمیمیّت و صداقت، او را روشنگری، هدایت و اصلاح نمایید. می توان با سازش، محبت و نوازش، همسر را همدل نمود. با نصیحت، گفتگو و برخورد خوش، خیلی زود، همسرِ انسان، همراه انسان می شود. زیرا زن موجودی ظریف، عاطفی، احساسی و غالباً زودرنج می باشد، باید ظریفانه و حکیمانه با او برخورد شود. محترمانه، حقوق مادر را به ایشان گوشزد کنید. همان گونه که مادر ایشان دارای حقوقی است و رعایت آنها بر همسر شما لازم است، شما هم باید نسبت به مادرتان، ادای وظیفه نمایید. گاهی با هماهنگی خانواده، شما تنهایی بیشتر به او سر بزنید مخصوصاً اگر او در زندگی خصوصی شما دخالت می کند.
به همسرتان احترام ویژه قائل شوید. در ضمن به او گوشزد کنید که همواره وجود اکثر مادر شوهرها منبع خیر، برکت و مهربانی هستند. هر چه به مادر شوهر احترام و تکریم کند و او را دوست داشته باشد در واقع جاودانه ترین دوستی ها و محبّت ها را در دلِ همسر خود بارور می کند. احترام و محبتِ عروس به مادر شوهر، در واقع احترامِ همسر به شوهرش می باشد. بی احترامی به مادر شوهر، در واقع بی محبتی به شوهر می باشد. برای اینکه شما رابطه همسرتان را با مادرتان گرم تر نمایید، به والدین همسرتان، احترام بیشتری کنید.
این مشکل به راحتی و خیلی سریع قابل حل نمی باشد، بلکه با رعایت موارد گفته شده می توان به تدریج و در طول زمان، آن را بر طرف نمود. لذا شما نه تسلیم خواسته های غیر منطقی همسر و خانواده اش شوید و نه سعی کنید که با زورگویی و تندی با آنان برخورد نمایید، بلکه با تفاهم و گفتگوی صمیمانه در جلسات مختلف و با حضور اعضای خانواده، سعی کنید کم کم، کدورت ها را بر طرف نمایید.
رفتار شما باید به گونه ای باشد که پیوند عاطفی بین مادر و همسرتان ایجاد شود. هیچ وقت ضعف ها و کاستی های همسرتان را در نزد مادر، بیان نکنید. بلکه همیشه از مهر و محبت و خوبی های او سخن بگویید. ممکن است که این برخورد همسر شما به این جهت باشد که شما رفتار افراطی و وابستگی شدید به مادرتان دارید بیش از حدّ طبیعی به مادر محبت می کنید و به او سر می زنید. و از خانواده کم می گذارید. شما اگر سال های متمادی است که در کنار هم زندگی می کنید، باز در جهت بهتر شدن روابط خود و همسرتان، باید تلاش های جدیدی انجام دهید. احساسات و عواطف محبت آمیز خود را بدون قید و شرط نثارش نمایید. رفتار خود را با مادرتان متعادل نمایید. به حساسیت های همسرتان نیز توجه کنید. نیازهای او را بر طرف نمایید. با رفتارهای عاشقانه خود، او را همراه، همدل و علاقمند به خود کنید.[5] در ایّام تعطیل و فرصت های مناسب در کنار خانواده و با آنان به سفرهای کوتاه و یا چند روزه بروید. در تمامی کارهای منزل و بیرون منزل، توافق و تفاهم داشته باشید. مدیریت داخل منزل را به او بسپارید و مدیریت خارج منزل و کل زندگی بر عهده شما باشد. برای ایجاد سازگاری و رفع تنش در خانواده، نوعی گذشت، تحمّل و اغماض نیز داشته باشید.
اینکه شما نسبت به مادرتان احساس مسئولیت دارید، البته این امر طبیعی و معقول و در حد متعادل آن، پسندیده و نیکو است. امّا افراط در هر زمینه ای از جمله رابطه با مادر، زیان آور است. ممکن است باعث اختلاف بین زوجین شود.
سعی کنید با گفتگوی دوستانه از انتظارات خانواده با خبر شوید به خواسته های منطقی آنها گوش دهید و آنها را مطمئن کنید که احترام به مادرتان به این موارد ضرری نمی زند.
د) برگزاری جلسه گفتگو:
سعی کنید در جلسه تفاهم و مذاکره، نقاط مثبت شخصیتی، رفتاری و اخلاقی مادرتان را برای همسر بگویید و متقابلاً نقاط مثبت همسرتان را برای مادر بگویید. تمام راه حل های معقول و منصفانه ای که به ذهنتان می آید را با هم مذاکره کنید. البته برای این مذاکره باید زمان و مکان مناسبی را در نظر بگیرید. در آن جلسه فرد مزاحمی نباشد. علّت اختلاف را شناسایی کنید. در حلّ مشکل در صدد محکوم کردن او نباشید، بلکه منصفانه عمل کنید. به نتایجی که می رسید و طرفین تعهّداتی را می پذیرند آنها را مکتوب کنید که این عمل در تغییر رفتار مؤثر است. معایب و محاسن راه حلّ ها را بررسی کنید. راه حلّ مورد نظر را عمل کرده و بعد از مدتی پیامدهای آن را ارزیابی کنید. اگر نیاز به اصلاح دارد، مجدداً مذاکره و گفتگو نمایید.[6] نشاط شما، نشاط آنهاست. با گفتگو با همسرتان او را متوجه کنید که شما نمی توانید نسبت به مادرتان بی تفاوت باشید و بی تفاوت نسبت به او منشاء بی نشاطی شما خواهد شد و مسلماً این امر در رسیدگی شما به همسر و خانواده شما اثر می گذارد از طرفی حس دینی و معنوی همسرتان را تحریک کنید یعنی او را متوجه احادیث پیامبر و ائمه
_ علیهم السلام _ درباره بزرگان نمایید و بیان کنید که یک دعای آنها یا نفرین و عاق آنها چقدر می تواند در زندگی اثر گذارد.

پی نوشت ها:
[1] . افروز، غلامعلی، روانشناسی رابطه ها، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1383، ص 72.
[2] . کاشفی، محمدرضا، آیین مهرورزی، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1378، ص 254.
[3] . بابازاده، علی اکبر، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، انتشارات بدر، چاپ چهارم، 1378، ص 41.
[4] . افروز، غلامعلی، روانشناسی رابطه ها، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1383، ص 61.
[5] . همان، ص 29.
[6] . زناشویی درمانی، مترجم: حسن پورعابدی نایینی، انتشارات رشد، 1380، ص 176.