نویسنده : ابراهیم خرّمی مشگانی

چگونه (عقده های روحی- روانی)و(سرزنش)را علل بی حجابی می دانید ؟
*عقده های روحی- روانی
عقده های روحی- روانی یکی دیگر از عوامل بی حجابی زنان در جامعه می باشد. برخی از انسان ها در زندگی خود به نوعی کمبود عاطفی و شخصیتی دچار می شوند که ممکن است از این موضوع بی اطلاع باشند و سعی دارند از راه های مختلف آنها را برطرف کنند و خود را اشباع نمایند.
کمبودهای عاطفی و شخصیتی می تواند دلایل متعددی داشته باشد. برخی از این کمبودها ممکن است در کودکی از طرف والدین ایجاد شود و برخی دیگر می تواند در نوجوانی و جوانی از طرف اولیا و مربیان جامعه ایجاد گردد. به هر حال دچار شدن به این گونه کمبودها می تواند عواقب بدی داشته باشد تا جایی که انسان را تا مرز ورشکستگی درونی و باطنی پیش می برد.
افرادی که به این گونه بیماری و عقده ی روانی مبتلا می شوند، سعی دارند با استفاده از شیوه های غیرعاقلانه و غیرمنطقی آن را جبران کنند و در میان مردم جایگاهی برای خود دست و پا کنند؛ چرا که انسان دوست دارد همواره در میان مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد و برای نیل به این هدف از دو راه استفاده می کند:
1- از راه های درست و منطقی همچون تحصیل علم، ایمان، تقوا، فضایل اخلاقی و مکارم انسانی.
2- از راه های نادرست

روانشناسان چه می گویند؟
طبق نظرسنجی های انجام شده و مطابق گفته ی روانشناسان، زنان و دخترانی که با لباس های رنگارنگ و به اصطلاح مد روز و آرایش های تند و آن چنانی وارد جامعه می شوند و خود را در مقابل دیدگان مردان نامحرم و بیگانه قرار می دهند، از نوعی بیماری روحی و روانی رنج می برند و به دنبال مطرح کردن خود می باشند.
به طور طبیعی بعضی زنان باور نادرستی نسبت به خود دارند و به نوعی خود را از قافله عقب می دانند. بنابراین برای جبران این ورشکستگی درونی و پر کردن خلأ عاطفی خویش، به روش هایی چون: خودآرایی و خودنمایی در قالب پوشیدن لباس های مبتذل، آرایش و رنگ آمیزی و حالت موها، استفاده از انواع و اقسام وسایل آرایش روی می آورند ولی آن ها کاملاً در اشتباه هستند و گمشده ی آنها از این طریق پیدا نمی شود، بلکه با این کارها، بیشتر خود را نابود می کنند تا رسیدن به کمال مطلوب.
پیامبر اسلام حضرت محمد می فرمایند:
«خیرُ نساءکم العفیفه»(1)
«بهترین زنان شما زن باعفت است»
«شرُّ نساءکم المتبرجاتُ المتخیلاتُ»(2)
«بدترین زنان شما آرایش کنندگان متکبرانند».
برخی زنان که از ارزش های انسانی بویی نبرده اند، در تلاشند تا زیبایی و جاذبه های طبیعی زنانه ی خویش را به دیگران نشان دهند و از این طریق به کمبودها و عقده های درونی خویش پاسخی داده باشند، غافل از اینکه بیشتر افراد جامعه این شیوه را نمی پسندند.
زنانی که همچون یک تابلوی زیبای نقاشی در معرض دید بینندگان بیمار قرار می گیرند، نه تنها نمی توانند خریدار واقعی برای زیبایی های طبیعی خود به دست آورند، بلکه روز به روز مورد نفرت افراد جامعه قرار می گیرند و مردم از آنها فاصله می گیرند، اگرچه ممکن است برخی افراد به آنها لبخند بزنند و آنها را به میهمانی شرم آور نگاه های به ظاهر مهربان دعوت کنند؛ ولی اگر زنی فاقد ارزش های اخلاقی شد، اگر خود را با طلا و نقره هم بپوشاند، باز هم نمی تواند ذره ای از مقام و منزلت از دست رفته ی خویش را به دست آورد.
لباس های فاخر و گرانبها هرگز نمی تواند برای زنان ارزش آفرین باشد، ارزش آفرینی را باید در مقوله ی حجاب بررسی کرد.

خوشی ها زودگذر است
ای زنان مسلمان! ارزش شما بالاتر از قرار گرفتن در معرض دیدگان مردان نامحرم است، چرا خود را سبک می کنید؟ به هوش باشید و گوهر وجود خویش را برای هرکسی نمایان نکنید و ارزان نفروشید.
ای زنان! ارزش شما بالاتر از آن است که خود را در مقابل چشم های پلید مردان نامحرم و هوسرانان پست قرار دهید و دوستی و محبت خود را فدای محبت و دوستی نامحرمان بوالهوس و عیّاش کنید.
سعادت آخرت خود را با خوشی های زوگذر و نامشروع دنیا عوض نکنید. در اینجا به جاست فرازهایی از فرمایشات امام حسین نقل شود که فرمودند:
«عبادالله: اتقو الله، و کونوا من الدنیا علی حذرٍ،
فانّ الدنیا لو بقیت لاحدٍ، و بقی علیها احدٌ، لکانت الانبیاءُ احقُّ بالبقاء…
غیر انّ الله خلق الدنیا للبلاء و خلق اهلها للفناء،
فجدیدها بالٍ، و نعیمها مضمحلُّ، و سرورها مکفرٌ، و المنزلُ بُلغهٌ، و الدار قلعهٌ، فتزوّدوا فانّ خیر الزاد التقوی، فاتقو الله لعلکم تفلحون»(3)
«ای بندگان خدا! پرهیزگار باشید و از دنیا حذر کنید؛ زیرا اگر دنیا برای کسی جاوید می ماند و یا کسی در دنیا باقی و ماندنی بود، پیامبران خدا بیش از همه شایسته و سزاوار بودند…
غیر از آن است که خداوند دنیا را سرای امتحان و اهل آن را برای فنا و کوچ آفریده است؟ تازه های دنیا فرسوده می شود و نعمت های آن رو به نابودی می نهد و شادی های دنیا به غم و اندوه تبدیل می گردد، زیرا دنیا گذرا و کوچگاه است. پس توشه برگیرید، که تقوا بهترین توشه است. پرهیزگار باشید تا رستگار شوید.»
ای دختر جوان!
روزی شادابی و طراوت جوانی با تو وداع می کند و تو هستی و خدایت و تنها راه جبران کمبودها و عقده های عاطفی، روحی و روانی و اجتماعی و کسب عزت، عظمت و شخصیت انسانی در گرو تقوا، ایمان، انجام اعمال و کارهای شایسته و
مخالفت با هواهای نفسانی امکان پذیر است.
قرآن کریم در این باره می فرمایند:
«انّ اکرمکم عندالله اتقیکم»(4)
«همانا گرامی ترین شما در پیشگاه خداوند باتقواترین شمایند.»
«انّ الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعلُ لهمُ الرحمنُ ودّاً»(5)
«کسانی که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند، خداوند رحمان محبت آنها را در دل ها می افکند.»
و حضرت سیدالشهدا امام حسین می فرمایند:
«یابن ادمَ: اُذکر مصرعک و فی قبرک مضجعک، بین یدی الله، تشهدُ جوارحک علیک، یوم تزلّ فیه الاقدام و تبلغُ القلوبُ الحناجر»(6)
«ای آدمیزاد! به یاد بیاور هنگامی که با مرگ دست و پنجه نرم می کنی و در قبر پهلو به زمین می نهی، در پیشگاه خداوند اعضایت علیه تو گواهی خواهند داد، روزی را که قدم ها سخت می لرزد و نفس ها حبس می شود.»

سرزنش اطرافیان
درواقع ملامت و سرزنشی که اعضای خانواده چون پدر، مادر، همسر، برادر و اعضای فامیل و دوستان نسبت به یک دختر روا می دارند، از مؤثرترین علل بی حجابی یا بدحجابی است.

در اسلام سرزنش کردن ناپسند است
اسلام در بعضی مواقع ملامت و سرزنش افراد را به خاطر خطایی که انجام داده اند، مردود می داند. معمولاً ملامت یعنی سرزنش یک فرد پس از ارتکاب یک عمل ناشایست، به طوری که فرد قبل از انجام چنین عملی نسبت به عواقب بد آن کار آگاه شده باشد.

روایات
امام سجاد فرموده است:
«کان اخرُما اوصی به الخضرُ موسی بن عمران ان قالَ له:
لا تعیّرنّ احداً بذنبٍ»(7)
«آخرین وصیتی که خضر به موسی بن عمران کرد این بود: هیچ کس را به گناهی سرزنش مکن.»
امام صادق فرموده است:
«اذا وقع بینک و بین اخیک هنهَ فلا تعیّرهُ بذنبٍ»(8)
«اگر بین تو و برادر مسلمانت چیزی اتفاق افتاد، او را برای گناهش مورد ملامت و توبیخ قرار مده.»
«من انّب مؤمناً انّبه الله فی الدنیا و الاخره»(9)
«هرکه مؤمنی را سرزنش کند، خدا او را در دنیا و آخرت سرزنشش کند.»
و نیز آن حضرت از پیامبر اسلام نقل فرموده است:
«من عیّر مؤمناً بشیءٍ لم یمت حتی یرکبه»(10)
«هرکه مؤمنی را به چیزی سرزنش کند، نمیرد تا مرتکب آن شود.»
و امام صادق می فرمایند:
«ابعدُ ما یکون العبدُ من الله ان یکون الرجل یواخی لرجلٍ و هو یحفظ علیه زلاته لیعیرهُ بها یوماً ما»(11)
«دورترین بنده از خدا آن کسی است که با مردی برادری کند و لغزش های او را بر او نگهداری کند که روزی بر آنها سرزنشش کند.»
امیرالمؤمنین علی می فرمایند:
«رُبّ ملومٍ و لا ذنبَ لهُ»(12)
«چه بسا کسی مورد ملامت و سرزنش واقع می شود، با آن که گناهی ندارد.»

هیچ گاه گناهکار را به خاطر گناه سرزنش نکن
امام صادق فرموده است:
مردی نزد حضرت عیسی بن مریم آمد و گفت: ای پیامبر خدا! من زنا کرده ام، مرا پاک کن.
حضرت عیسی پس از اقرار زنا دستور داد ندا کنند تا مردم برای تطهیر فلانی از گناه حاضر شوند و چون مردم حاضر شدند و آن مرد در گودال قرار گرفت تا حد بر او جاری کنند، فریاد زد: کسی که چون من از خدای تعالی به گردن او حدّی است، نباید به من حد بزند.
مردم همگی رفتند، جز حضرت یحیی و حضرت عیسی. در این وقت حضرت یحیی نزدیک آن مرد آمد و به او فرمود: ای گناهکار! مرا موعظه کن.
آن مرد گفت: هیچ گاه میان نفس خود و خواسته اش را آزاد مگذار که هلاک می شوی.
یحیی از او خواست تا جمله ی دیگری بگوید.
آن مرد گفت: هیچ گاه شخص گناهکار و خطاکار را به خاطر گناهش سرزنش مکن.
حضرت یحیی فرمود: باز هم برایم بگو.
مرد گفت: هیچ گاه خشم نکن.
حضرت یحیی فرمود: مرا کافی است.(13)

سرزنشش می کنند
پیامبر بزرگوار اسلام فرمود:
«هر آینه خواهد آمد بر مردم زمانی که به سلامت نماند دین صاحب دینی، مگر آن که فرار کند از سر کوه به سر کوه دیگر و از سوراخی به سوراخی دیگر مانند روباه با بچه هایش. یعنی هم چنان که روباه از ترس آن که مبادا گرگ بچه هایش را بخورد، آنها را به دندان گرفته از این سوراخ به سوراخ دیگری فرار می کند که بچه هایش محفوظ بمانند، همین طور صاحب دین باید دینش را از مردم به کناره گیری و اعتزال از آنها قرار دهد.
گفتند: یا رسول الله! چه زمانی است؟
فرمود: در وقتی که نرسد معیشت مگر به معصیت های خدا، پس در آن وقت حلال می شود عذوبت.
گفتند: یا رسول الله! شما ما را به ازدواج امر فرمودید؟
فرمود: بلی، ولکن در آن زمان هلاک مرد به دست پدر و مادرش است و اگر پدر و مادر نداشته باشد، هلاکتش به دست زنش و اولادش است و اگر زن و اولاد نداشته باشد، به دست خویشان و همسایگانش است.
گفتند : چگونه هلاکتش به دست آنها خواهد بود؟
فرمود: سرزنش می کنند او را به تنگی معاش و تکلیف می کنند به چیزهایی که طاقت آن را ندارد، تا وارد می کنند او را در موارد هلاک.»(14)
همان طور که گفته شد، سرزنش دیگران به خاطر انجام عمل ناشایست هم در
بعضی موارد از نظر اسلام مردود است و جای بسیار تأسف است اگر بگویند امروزه زنان باحجاب مورد تمسخر و بی مهری قرار می گیرند. این افراد قصد دارند که با سخنان نیش دار و گزنده ی خود نقش حجاب را در جامعه کمرنگ کنند، سخنانی از این قبیل: حجاب یعنی چه؟ چادر یعنی چه؟ چادر مزاحمت است، کلاغ سیاه و…
بنده اعتقاد دارم که زنان باحجاب باید در جامعه تشویق شوند و از آنها تقدیر به عمل آید. به راستی در جامعه ی امروز زنان باحجاب چه جایگاهی دارند؟

ملامت نه، بلکه تشویق
مکتب اسلام تشویق را می پذیرد و آن را از اصول مهم اخلاقی می داند تا جایی که مبشّر بودن و منذر بودن از ویژگی های بارز انبیاست.
در قرآن بیش از صد و بیست مرتبه مشتقات انذار و بیش از چهل مرتبه کلمه ی بشارت و مشتقاتش به کار رفته است. بخش مهمی از آیات قرآن نعمت های معنوی و مادی بهشت را توصیف می کند که این خود تشویقی است برای انجام کارهای نیک. تشویق فرد نیکوکار، انجام هرچه بیشتر کارهای نیک را تقویت می کند. تشویق باعث می شود که دیگران به انجام کارهای نیک ترغیب شوند. تشویق خوبان خود تنبیه و ملامتی برای خطاکاران محسوب می شود.
امیرالمؤمنین علی در قسمتی از نامه ای که به مالک اشتر، فرماندار مصر می فرستد، می فرمایند:
«و لا یکوننّ المحسنُ و المسیءُ عندک بمنزله سواءٍ، فانّ فی ذلک تزهیداً
لاهل الاحسان فی الاحسان و تدریباً لاهل الاساءه علی الاساءه و الزم کلاً منهم ما الزم نفسهُ»(15)
«هرگز نباید افراد نیکوکار و بدکار در نظر تو مساوی باشند؛ زیرا این کار باعث می شود که افراد نیکوکار در نیکی هایشان بی رغبت شوند و بدکاران در عمل بدشان تشویق گردند و هرکدام از این ها را مطابق کارش پاداش بده.»
از کلام امیرالمؤمنین این نکات برداشت می شود:
1- تشویق فرد نیکوکار و نهی از برخورد با افراد نیکوکار و بدکار به طور مساوی و یکسان.
2- تشویق، فرد نیکوکار را به عملکردش دلگرم می کند.
3- تشویق افراد نیکوکار، خود تنبیهی برای افراد بدکار است.
4- عدم تشویق نیکوکاران به منزله ی تشویق بدکاران است.
و امیرالمؤمنین علی می فرمایند:
«ازجُر المسیء بثواب المحسن»(16)
«خطاکار را به وسیله ی پاداش دادن به نیکوکار تنبیه کن.»
خداوند به پیامبر دستور داده است که هرگاه مسلمانی برای پرداخت زکات به نزد تو آمد و براساس وظیفه ی شرعی زکات مالش را پرداخت، او را دعاکن؛ چون دعای تو مایه ی آرامش اوست و او را به کار خیر تشویق می کند.
بنابراین بر مسؤولین، مدیران و مربیان مدارس باید از دانش آموزان باحجاب در مراسم های مختلف و نیز در کلاس درس تقدیر و تشکر کنند. رؤسا و اساتید دانشگاه ها باید از دانشجویان دختر محجّبه تقدیر به عمل آورند و نیز مدیران و مسؤولین ادارات مختلف باید از کارمندان باحجاب تقدیر کنند. صدا و سیما نیز در این مسأله نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد و در اینجا به دو نکته گوشزد می نماییم. اول این که لازم است که جهت بها دادن به افراد محجب و زنانی که پوشش اسلامی و مناسب را رعایت می کنند؛ در تهیه گزارش ها و مصاحبه ها از این زنان نیز مصاحبه به عمل آورد.
دیگر اینکه معمولاً دیده می شود در سریال ها و فیلم ها، زنان بی حجاب و کم حجاب دارای شخصیت و احترام خاصی بوده و در طبقات بالای اجتماع قرار دارند و هرگاه بخواهند سیمای یک زن فقیر و درمانده و کم فرهنگ را نشان دهند، زنی باحجاب و چادر به سر را به نمایش درمی آورند. و این نقیصه خواسته یا ناخواسته، از روی عمد و یا غیرعمد در بعضی و بهتر بگوییم در بیشتر برنامه های صدا و سیما وجود دارد.
حضرت علی می فرمایند:
«و واصل فی حُسن الثناء علیهم، و تعدید ما ابلی ذو و البلاء منهم، فانّ کثره الذکر لحسن افعالهم تهزّ الشجاعَ، و تُحرّضُ الناکل، إن شاء اللهُ»(17)
«ای مالک! پی در پی آنها را تشویق کن و کارهای مهمی که انجام داده اند، برشمار؛ زیرا یادآوری کارهای نیک آنها شجاعانشان را به حرکت بیشتر، وادار می کند و آنان که در کار کندی می ورزند، به کار تشویق می شوند. ان شاء الله.»
البته نباید این نکته را فراموش کرد که زنان مسلمان باید بدون گوش دادن به حرف این و آن و بنابر وظیفه ی شرعی، حجاب و پوشش را رعایت کنند؛ چرا که زنان مسلمان تسلیم امر خداوند هستند و اگر کسی آنها را به واسطه ی حجاب مورد توهین و تمسخر قرار دهد، در اصل سخنان خداوند را مورد استهزا قرار داده است که خود خداوند بر این مسأله آگاه است.
خداوند در قرآن نوید داده است که در آینده گروهی را برای حمایت از اسلام برخواهد انگیخت که یکی از صفات افراد این گروه این است که از سرزنش کنندگان هراسی به دل راه نمی دهند و به سخنان آنان بی توجهند:
«و لا یخافون لومه لائمٍ»(18)
«از سرزنش کنندگان هراس و ترسی ندارند.»
در روایات زیادی که از طریق شیعه و اهل تسنن وارد شده، می خوانیم که این آیه در مورد امیرالمؤمنین علی در فتح خیبر نازل شده است.(19)
و در دعای شریف ندبه در وصف امیرالمؤمنین اینطور می خوانیم:
«لا تأخذه فی الله لومهُ لائمٍ قد وترَ فیه صنادید العرب و قتل ابطالهم»
«در راه خدا باکی از سرزنش ملامت کنندگان نداشت، در راه خدا خون بزرگان عرب را به خاک ریخت و دلاورانشان را کشت.»
«عن ابی ذر قال: اوصانی رسولُ الله بسبعٍ… و اوصانی ان لا اخاف فی الله لومه لائم»(20)
«ابی ذر غفاری گوید: حضرت رسول خدا به من هفت سفارش فرمود. از آنهاست: سفارشم فرمود که در راه خداوند از سرزنش کسی نترسم.»
پیامبر می فرمایند:
«ثلاثهٌ من کنّ فیه یستکملُ ایمانهُ: رجلٌ لا یخافُ فی الله لومه لائمٍ…»(21)
«سه چیز است که در هرکه باشد، ایمان او کامل است:
1- کسی که در کار خدا از ملامت گران بیم ندارد.
2- در کار خویش ریا نمی کند.
3- اگر دو کار پیش آید که یکی مربوط به دنیا و دیگری مربوط به آخرت است، کار آخرت را به دنیا ترجیح دهد.»
و نیز از پیامبر بزرگوار اسلام است که فرمود:
«ثلاثهُ یتحدثون فی ظلّ العرش امنینَ و الناسُ فی الحساب: رجلٌ لم تأخذُهُ فی الله لومهُ لائمٍ…»(22)
«سه گروهند که در سایه ی عرش آسوده گفتگو می کنند و مردم گرفتار حسابند. اولین آنهاست: کسی که در راه خدا از ملامت و سرزنش سرزنش گران باک ندارد.»

پی نوشت ها :

1. . نهج الفصاحه، حدیث 1535.
2. . همان.
3. . نهج الشهاده، ص 196.
4. . حجرات، 13.
5. . مریم، 96.
6. . نهج الشهاده، ص 61.
7. . زبده الاحادیث، ج1، ص 177 و خصال.
8. . روش های تنبیه، علی فائضی، ص 117.
9. . اصول کافی، ج4، ص 59.
10. . همان.
11. . همان.
12. . روش های تنبیه، ص 117.
13. . تاریخ انبیاء، رسولی محلاتی، ج2، ص 282.
14. . منتهی الامال، ج2، ص 250.
15. . نهج البلاغه، نامه 53.
16. . نهج البلاغه، حکمت 177.
17. . نهج البلاغه، نامه 53.
18. . مائده، 54.
19. . تفسیر نمونه، ج4.
20. . زبده، ج2، ص 137 و خصال شیخ صدوق.
21. . نهج الفصاحه، حدیث 1244.
22. . همان، حدیث 1249.
منبع:خرّمی مشگانی ابراهیم/ جرا حجاب/انتشارات مرسل/تهران چاب سوم 1387