رعایت نکاتی به منظورکاستن از مشکلات شغلی
1. افراد را باید در مشاغلی به کار گرفت که علاوه بر تأمین نیازهای مادی از لحاظ روانی نیز آن ها را ارضاء نماید. بنابراین برای رسیدن به این هدف یعنی گماردن افراد در مشاغل مناسب، مطالعه فردی و بررسی خصوصیات آن ها ضروری است. در راهنمایی شغلی نوجوانان و جوان باید به هوش و استعداد، ذوق و علاقه، تحصیلات، مهارت ها، انگیزه ها و رغبت ها، سلامت جسمی و روانی از یک طرف و امکانات موجود، شرایط مالی و اقتصادی خانواده، مسائل اجتماعی و فرهنگی، احتیاجات جامعه و بازار کار از طرف دیگر، توجه کافی مبذول گردد وقتی به فرد توصیه می شودکه شغل معینی را انتخاب کند، باید توصیه طوری حساب شده و با مطالعه باشد که موفقیت او را در آن شغل تضمین نماید.
2. به هر نوجوانی باید کمک نمود تا قبل از شروع تحصیلات عالی و تخصصی خود اطلاعات لازم را در اطراف شغلی که در آینده می خواهد انتخاب کند، کسب کند. هم چنین به او کمک شود تا به یک خودشناسی دقیق نائل گردد، توانایی های خود را کشف کند و تصویر جامعی از خصوصیاتش به دست آورد، تا بتواند با شناخت خود و آگاهی از مشاغل موجود، تصور شغلی و حرفه ای خود را در برابر واقعیت مورد آزمایش قرار دهد و پس از تفکر و بحث درباره مشاغل و تجزیه و تحلیل واقعیات و اطلاعات موجود به انتخاب شغلی بپردازد که هم رضایت شخصی او را تأمین کند و هم برای جامعه مفید باشد.
مجموعه فعالیت های راهنمایی شغلی و حرفه ای در دوره دبیرستان باید نوجوانان را برای انتخاب شغل و یا رشته تحصیلی مناسب دانشگاهی که مآلاً به انتخاب شغل منجر می شود آماده نماید. و این امر باید برای کلیه دانش آموزان دوره دبیرستان به طور منظم و با برنامه ریزی های دقیق صورت گیرد.
3. باید به نوجوان و جوانان آموزش داده شود که تنها به دست آوردن شغل عامل موفقیت آن ها نیست، بلکه دوام و سازش شغلی، ارتباط متقابل و صمیمانه با همکاران، دید مثبت نسبت به شغل و افراد، رضایت کارفرما و جلب اعتماد او، تلاش زیاد در کسب مهارت های لازم، وقت شناسی و کم توقعی و سایر اعمال و رفتارهای آن ها در موفقیت شان مؤثر است.
4. باید به نوجوانان و جوانان تذکر داده شود که برای انتخاب شغل صرفاً به میزان در آمد و مقدار پولی که به دست می آورند توجه نکنند، و یا در حین انجام وظیفه نخواهند از طریق نامشروع پول هنگفتی را کسب کنند، زیرا پول را همیشه می توان به دست آورد ولی شرافت، انسانیت، محبوبیت، شخصیت و خوشبختی را نمی توان با پول خریداری کرد.
5. آنچه نوجوان و جوانان باید بدانند این است که امروزه چه مؤسسات دولتی و چه بخش های خصوصی برای واگذاری کارها به افراد تنها به مدرک تحصیلی آن ها توجه نمی کنند، بلکه علاوه بر مدرک، بیشترین توجه به لیاقت و شایستگی و کاردانی و مهارت آن ها می شود، و قبل از اشتغال، انواع و اقسام آزمون ها و مصاحبه ها را ترتیب می دهند و حتی تحقیقات محلی درباره آن ها انجام می گیرد تا پس از کسب اطمینان در مورد صلاحیت کاری و اخلاقی، آنگاه شغلی را به آن ها واگذار می کنند، پس از اشتغال نیز بین شش ماه تا یک سال اولیه را به صورت آزمایشی استفاده می کنند و در این مدت اخلاق، رفتار، کردار و نحوه انجام کار، سازگاری با محیط کار و همکاران، نحوه برخورد و طرز صحبت کردن و پاسخ دادن به مسائل دیگران، دقت، مهارت، ابتکار و خلاقیت و ده ها مورد دیگر را تحت نظر می گیرند و چنان چه همه موارد بالا و یا بیشتر آن ها مورد تأیید بود، اجازه ادامه اشتغال را به آنان می دهند. در غیر این صورت از تمدید قرارداد آن ها جلوگیری به عمل می آید. پس چگونه موفق شدن در هر یک از موارد بالا را باید به جوانان و نوجوانان آموزش داد.
6. ایجاد رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت شغلی و حرفه ای است، مسؤولین هر مؤسسه، سازمان، شرکت و یا وزارتخانه ای باید به نوعی درصدد افزایش رضایت شغلی بین کارکنان خود باشند، زیرا رضایت شغلی هم باعث افزایش کارایی و هم سبب احساس امنیت فردی می گردد.
رضایت شغلی که نوعی احساس مثبت فرد نسبت به شغلش می باشد زاییده عواملی نظیر شرایط محیط کار، نظام سازمانی شغل، روابط حاکم بر محیط کار و تأثیر عوامل فرهنگی است. لذا می توان گفت که رضایت شغلی احساسی روانی است که از عوامل اجتماعی نیز متأثر می باشد.
7. وزارت آموزش و پرورش با کمک وزارتخانه های دیگر، خصوصاً وزارت کار، مرکزی برای انتشار اطلاعات درباره مشاغل و حرفه های مختلف تأسیس کند تا جوانان در دوران تحصیلی بتوانند از محل، کیفیات و امتیازات کار و حرفه خود با خبر شوند.
8. پرفسور بروس ئی شرتزر[1] (1975) استاد روان شناسی حرفه ای به نوجوانانی که دوره دبیرستان را طی می کنند پیشنهاد های ذیل را در مورد انتخاب شغل مطرح می نماید:
الف ـ دانش آموزان مشاغل را کاملاً و بطور گسترده بررسی کنند و مدتی را صرف مرور فرهنگ عناوین مشاغل بنمایند تا ایده ای از دامنه و تنوع هزاران شغلی که مردان و زنان بدان اشتغال دارند به دست آورند. این توصیه که فرد باید مشاغل را وسیعاً بررسی نماید، به منظور اجتناب از انتخاب نسنجیده و زودرس یک حرفه بخصوص، و ارائه راه حل هایی که فرد بتواند از بین آن ها انتخاب نماید، انجام شود.
ب ـ دانش آموزان بکوشند تا توانایی ها، رغبت ها، مهارت ها و خصوصیاتی را که دارند، کشف، بررسی و بطور کامل شناسایی کنند، زیرا مطالعه خویشتن کلید طرح ریزی زندگی شغلی است.
پ ـ خانواده های شغلی را هم بررسی کنند و درباره آن ها از روزنامه ها، مجلات، کتاب ها و سایر منابع، اطلاعاتی را جمع آوری نمایند. کاوش در خانواده های شغلی به احتمال زیاد انعطاف لازم جهت سازش با تغییرات شغلی و ترقی و تنزل بازار کار را به دانش آموز می دهد.
ث ـ دو یا سه حرفه ای را که به نظرشان جالب می آید انتخاب نموده و آن ها را عمیقاً مطالعه کنند و ببینند چگونه این مشاغل با توانایی ها، نیازها، ارزش ها، نگرش ها و طرح های زندگی آن ها تناسب دارند.
ج ـ در نظر داشته باشند که هم خودشان و هم حرفه شان در حال تغییرند و رشته حرفه ای آن ها جریانی از تصمیمات متوالی است. یک تصمیم منجر به تصمیم دیگری می گردد که آن هم به نوبه خود به تصمیمات دیگر منتهی می شود.
چ ـ با طرق ورود به مشاغلی که در مورد علاقه آن هاست آشنا شوند. برای ورود به اکثر مشاغل طرق متعددی وجود دارد، یکی از آن راه ها دوره های کار آموزی است.
ح ـ چنان چه حرفه ای را انتخاب کردند که مناسب آن ها نبود، می توانند از نو شروع کنند و آن را تغییر دهند.
9. معمولاً جوانانی که در مصاحبه های شغلی شرکت می کنند کمی عصبی هستند و می ترسند که خوب از عهده مصاحبه برنیایند. مصاحبه گران گاهی سؤالاتی را مطرح می کنند که شخص انتظار ندارد. آن ها به نحوه عکس العمل و پاسخ مصاحبه شونده علاقه مندند، رعایت توصیه های ذیل توسط جوانان، اثرات مثبتی روی کارفرمایان و مصاحبه گران می گذارد.
الف ـ برای انجام مصاحبه از قبل وقت بگیرید و سر وقت حاضر شوید، متناسب لباس بپوشید و با منشی و سایر افرادی که در دفتر بیرونی هستند با ادب و احترام برخورد کنید.
ب ـ تنها بروید، دوست و یا یکی از والدین را همراه خود نداشته باشید، شما برای کارفرما و مصاحبه گر مهم هستید، اگر همراهی داشته باشید کارفرما ممکن است شک کند که آیا شما به اندازه کافی بالغ، مستقل و جدی هستید که از عهده کار برآیید؟
ج ـ حضور ذهن داشته باشید، تا زمانی که دعوت به نشستن نشده اید بایستید، به آنچه که مصاحبه گر می گوید به دقت گوش دهید و سؤلاتش را به طور واضح، صریح، شمرده، کوتاه وکامل پاسخ دهید، مستقیماً با مصاحبه گر صحبت کنید و واقعیت را بگویید.
د ـ به شغل مورد درخواست از خود رغبت نشان بدهید و کارفرما را به نوعی مطمئن سازید که می توانید از عهده کار برآیید، نباید ادعا کنید که همه چیز را می دانید، اما نشان دهید که به یادگیری و پیشرفت در ضمن کار علاقه مندید، توانایی های خود را بطور صریح بیان کنید.
هـ ـ مصاحبه از طرف شما طولانی نشود، همین که مصاحبه گر نشان دهد که کارش تمام شده، فوراً دفتر را ترک کنید، مگر این که مطلب مربوطی برای گفتن داشته باشید، حتماً موقع خداحافظی به خاطر مصاحبه تشکر کنید و مؤدبانه بپرسید که چند روز دیگر می توانید از نتیجه با خبر شوید.
10. برای نگهداری شغل و موفقیت در آن باید با کارفرما و همکاران سازگار بود و کنار آمد. تحقیقاتی که در زمینه موفقیت و عدم موفقیت درکار انجام شده نشان داده است که درصد بسیاری از کلیه اخراجها و انفصالها مربوط به عدم توانایی در انجام کار می باشد. از جمله دلایل معمولی اخراج کارکنان غالباً غیبت زیاد از کار، عادت به دیر آمدن، ایجاد مزاحمت در بین کارکنان، نادرستی، عدم اعتماد، و به بطالت گذرانیدن وقت است.
جهت کنار آمدن و سازگاری با دیگران لازم است که در سرکار نسبت به آن ها رغبت و توجه و ادب نشان داد. نشان دادن حسن نیت، تمایل به انجام آن چه که بیش از الزامات واقعی کار است و پیشرفت مستمر درکار، برای نگهداری و موفقیت در شغل بسیار اهمیت دارد.
معمولاً کارفرمایان انتظار دارند که کارکنان کارشان را با علاقه و بخوبی انجام دهند، آماده و حاضر به خدمت باشند، پیشنهادهای مربوط به پیشرفت را بپذیرند و از انجام کارهای شوخی آمیز در سر کار بپرهیزند.
همکاران نیز از شخصی که شغلی را گرفته است انتظار دارند روابطش با آن ها صمیمانه و گرم باشد، در کارشان دخالت نکند، و از آن ها انتقاد ننماید؛ هم چنین از وی انتظار می رود که در موارد اضطراری کارها را رتق و فتق نموده، تصمیماتی بگیرد، حتی اگر آن کار لزوماً کار وی نباشد.
[1] . bruce e.shertzer.
محمد خدایاری فرد – مسائل نوجوانان و جوانان، ص 120 – 126