موقوفات
56-اگر چیزى را بر مسجد وقف کنند و مصرفى‌براى آن مشخص نکرده باشند،منافع آن در تعمیر،نور،فرش و اجرت خادم مصرف مى‌شود و اگر چیزى‌اضافه آمد به امام جماعت مسجد داده مى‌شود (1) .
57-س:زمینى است وقف مسجد که متصل به آن‌است،آیا با نظر متولى شرعى مى‌توانیم مقدارى اززمین موقوفه را به همان مسجد اضافه و جزو آن قراردهیم؟
ج-اگر وقف مسجد است که باید عوائد آن‌صرف مسجد شود،اضافه کردن آن به‌مسجد جایز نیست (2) .
بر فرض عدم جواز آیا با نظر متولى جایز است‌مقدارى از همان زمین براى دستشویى و یا کتابخانه‌استفاده شود.
ج-حکم مساله قبل را دارد (3) .
58-س:در کنار یک مسجد کوچک،به فاصله 8مترى زمینى به مساحت 1200 متر براى مسجد وقف‌گردیده است،آیا مى‌شود در این زمین سالن سخنرانى‌و منزل خادم و وضوخانه و حجراتى براى تحصیل وچند مغازه براى هزینه مسجد درست کرد یا نه؟
ج-تابع نحوه وقف است.اگر زمین،وقف‌شده که از عوائد آن صرف احتیاجات‌مسجد شود، تصرفات مزبوره جایز نیست،مگر آنکه زمین را با صلاحدید وقف از متولى شرعى براى تصرفات مزبوره اجاره‌کنند (4) .
59-س:مسجدى است که داراى موقوفاتى‌مى‌باشد،اما نمى‌دانیم و روشن نیست که این موقوفات‌براى شخص امام جماعت مسجد است‌یا این که براى‌مخارج مسجد؟در صورتى که مردم مخارج مسجد راتامین کنند و مسجد از این نظر کمبودى نداشته باشد،آیا امام جماعت مى‌تواند از این موقوفه استفاده کرده ومصرف نماید؟
ج-اگر معلوم نیست که وقف بر خصوص‌امام جماعت‌شده یا وقف بر چیزى شده که‌شامل امام جماعت هم باشد،نمى‌تواندبگیرد (5) .
60-س:منزلى را وقف کرده براى مسجد،درضمن وقف شرط کرده که مادام العمر خود در آن سکونت کند،آیا صحیح است؟
ج-اگر مدت معین ذکر کند تا از جهل‌خارج شود مانعى ندارد و عدم ترتب‌احکام مسجد در مدت مذکور مانع ندارد،چون احکام مربوط به مسجدى است که‌مسلوب المنفعه(از بین رفتن منفعت)نباشد (6) .
آیت‌الله اراکى قدس‌سره
61-س:مسجدى بوده در خیابان واقع شده وموقوفات براى مسجد هست که منافعش صرف مسجدبشود آیا متعذر المصرف است و منافع موقوفه را درجاى اقرب فالاقرب باید مصرف شود؟
ج-با فرض عدم امکان اعاده مسجد حکم‌متعذر المصرف را دارد که باید در مسجدنزدیکتر،از باب«الاقرب فالاقرب»صرف‌شود (7) .
آیت‌الله اراکى قدس‌سره
62-س:مسجدى در اثر زلزله خراب شده و اهالى آن به دو کیلومترى نقل مکان کرده‌اند و مسجدجدیدى ساخته‌اند.مسجد اول موقوفاتى دارد که بایدصرف تعمیراتش شود،آیا در مسجد دیگر مى‌توان‌استفاده کرد؟
ج-لازم است که همان مسجد مخروبه راتعمیر و مرمت کنند و در بعض مواقع‌مناسب جلسات عزادارى و اقامه جماعت‌را در آن مسجد برپا کنند تا مسجد متروک‌نشود (8) .
اجاره موقوفات مسجد
63-س:زمین موقوفه مخروبه‌اى،قبلا مستراح‌بوده سالهاى متمادى مخروبه مانده و از انتفاع خارج‌شده،شخصى از متولى شرعى شفاها اجازه مى‌گیرد وطبقه پایین آن را مستراح و وضوخانه ساخته و فوقانى‌آن را به خرج خود چند مغازه مى‌سازد و متولى آن شفاها تشویق و ترغیب بر آن نموده؟آیا کسى دیگرحق اعتراض دارد؟و آیا متولى مى‌تواند بگوید:اعیان‌را طبق نظر من وقف نمایید؟یا اعیان ملک سازنده‌است و فقط کرایه زمین مخروبه موقوفه را باید بدهد؟
اگر کسى پیدا شود مخارج اعیانى آن را بپردازد که‌سازنده واگذار به وقف نماید نسبت‌به وجه سرقفلى که‌سازنده گرفته چه صورت دارد؟
ج-اگر متولى شرعى با مراعات صلاح‌وقف اجاره داده که شخص براى خودش‌ساختمان کند و اجاره زمین را بپردازد،صاحب ساختمان،اجاره زمین را ضامن است‌و زمین در حالى که ساختمان روى آن است‌ملاحظه مى‌شود،نه مخروبه (9) .
64-س:مدتى است که در یکى از مساجد امام‌جماعت هستم و اطلاعى از کیفیت وقف این مسجدندارم.با توجه به اینکه مسجد مذکور از حیث تامین مخارج خود مشکلات فراوانى دارد، آیا جایز است زیرزمین مسجد را براى کارى که در شان مسجد باشداجاره داد؟
ج-اگر زیر زمین عنوان مسجد نداشته‌باشد و جزئى از متعلقات مورد نیاز مسجدنباشد، اشکال ندارد (10) .
آیت‌الله خامنه‌اى دامت‌برکاته
صرف زکات در مسجد
65-یکى از مصارف زکات«سبیل الله»است،یعنى کارى که منفعت عمومى دینى دارد یا نفعش به‌عموم مسلمانان مى‌رسد،یا براى اسلام مفید است،که‌از جمله آنها ساخت و تعمیر و سایر مخارج ضرورى‌مسجد است،پس زکات اموال را مى‌توان در مسجدخرج کرد (11) .
66-س:در قسمتى از صحن یک مسجد،با پول‌زکات،اتاقى به عنوان کتابخانه مسجد ساخته شده،آیا این عمل جایز است‌یا خیر؟و در صورت عدم جواز آیالازم است آن را خراب نموده و به صحن مبدل سازند؟
و در هر صورت تصرف در زکات چه صورتى دارد؟آیامجزى است‌یا موجب ضمان بر متلف و بر ذمه«من‌تجب علیه»است و ملزم به اداء مى‌باشد؟
ج-محل ساختن کتابخانه اگر مسجد نبوده‌و تغییر وقف محسوب نشده است،اشکال‌ندارد و ضامن نیست،در غیر این صورت‌عمل مزبور جایز نبوده است و کسى که‌متصدى عمل مزبور شده باید محل را ازآن ساختمان تفریغ نماید و پول زکات را که‌در آن ساختمان صرف کرده ضامن است (12) .
67-س:مسجدى است که نیاز مبرم به‌تعمیرات کلى دارد،آیا از زکات فطره مى‌شود صرف آن‌کرد؟
ج-بهتر است فطره را به مصرف فقراى محل رسانند ولى در مسجد و مانند آن نیز مانعى ندارد (13) .
آیت‌الله فاضل‌لنکرانى دامت‌برکاته
68-س:در صورت وجود فقراء زکات تا چه‌مقدار زکات مال خود را بدون رعایت اصناف‌مستحقین مى‌تواند صرف در ساختمان مسجد،درمحل نماید؟
ج-با بودن فقراء،تمام زکات را هم‌مى‌تواند صرف مسجد کند،لاکن بهتر آن‌است که مقدارى به فقراء بدهد و مقدارى‌صرف مسجد نماید (14) .
آیت‌الله گلپایگانى قدس‌سره
صرف خمس در مسجد
69-چون نصف خمس اموال باید به سادات فقیرداراى شرایط(شرایط سیدى که به او خمس داده مى‌شود در توضیح المسائل‌بحث مصرف خمس آمده است.) داده شود و نصف دیگر آن که سهم امام‌زمان(عج)است،در زمان غیبت‌باید به مجتهد جامع الشرایط داده شود،بنابر این خمس مال را بدون اجازه‌مجتهد جامع الشرایط نمى‌توان در مسجد خرج کرد واگر کسى بدون اجازه خرج کند،کفایت از پرداخت‌خمس نمى‌کند (15) .
کمکهاى مردمى
70-س:آیا در بناء مسجدهاى سنى‌هامى‌توانیم کمک بکنیم یا خیر؟
ج-بلى در بناء مسجد مى‌توانید کمک‌کنید (16) .
آیت‌الله گلپایگانى قدس‌سره
71-س:اگر کسى براى مسجدى نذر کرده باشدکه هرگاه پولى داشتم مثلا مسجد را سفید کنم و قبل ازشروع آن شخص،شخص دیگرى آمد و مسجد راسفید کرد،آیا مى‌شود آن پول را به مصرف دیگرى‌در همان مسجد جهت زیلو و غیره برساند یا خیر؟
ج-در فرض مذکور موضوع نذر منتفى‌شده چیزى بر او واجب نیست و اگربخواهد تبرعا مبلغى را که نذر کرده صرف‌زیلو و جهات دیگر مسجد نماید مختار وماجور است (17) .
آیت‌الله گلپایگانى قدس‌سره
72-س:کسى که متصدى و مسئول صندوق‌جمع اعانات براى ساختمان حرم امام یا حسینیه یامسجدى مى‌باشد آیا مى‌تواند با وجوهى که مؤمنین درصندوق ریخته‌اند با اطمینان ربح صد در صد خرید وفروش کند و همچنین کسى که وجوه سهم مبارک‌امام علیه السلام نزد او جمع شده با اطمینان به سود و حفظ‌اصل مال مى‌تواند با پول تجارت کند یا نه؟
ج-اگر وکالت مؤمنین به مسئول صندوق‌شامل این نحو معاملات باشد،مانعى‌ندارد،ولى اگر علم به رضا به تنهایى کافى‌نیست.و در مورد سهم مبارک امام علیه السلام اگر مجتهد صلاح بداند و اجازه بدهد و به‌مصلحت‌باشد مانعى ندارد (18) .
آیت‌الله اراکى قدس‌سره
73-س:خادم مسجدى میان دو نماز،پول به‌عنوان کمک براى مسجد جمع مى‌کند،آیا مى‌شود آن‌را به امام جماعت‌یا سخنران داد و یا در جهات دیگرمصرف کرد؟
ج-اگر مقصود پول دهندگان کمک به‌مخارج مربوط به مسجد باشد مانعى‌ندارد (19) .
آیت‌الله فاضل‌لنکرانى دامت‌برکاته
[به فصل 4«لوازم مسجد»نیز مراجعه شود.]
پى‌نوشتها:
1-تحریر الوسیله،ج 2،کتاب الوقف،ص 74،م 56.
3- و 2-همان،ص 359،س 61.
4-استفتاآت،ج 2،ص 358،س 58.
5-استفتاآت،ج 2،ص 350 س 39.
6-استفتاآت،ص 147،س 19.
7-همان،ص 149،س 25.
8-جامع المسائل،ج 1،ص 87،س 273.
9-استفتاآت،ج 2،ص 376،س 103.
10-اجوبه الاستفتائات،ج 1،ص 128،س 427.
11-توضیح المسائل،م 1925،هفتم.
12-استفتاآت،ج 1،ص 344،س 15.
13-جامع المسائل،ج 1،ص 88،س 280.
14-مجمع المسائل،ج 1،ص 147،س 77.
15-توضیح المسائل،م 1834.
16-مجمع المسائل،ج 1،ص 157،س 117.
17-مجمع المسائل،ج 2،ص 326،س 927.
18-استفتاآت،ص 527،س 21.
19-جامع المسائل،ج 1،ص 91،س 292.
