نویسنده: آیت الله سیدمحمّدتقی مدرسی
مترجم: محمد تقدمی صابری

نگاهی به درونمایه و محورهای سوره ی صف
رنگ و رسم (صبغه) و راهبرد جنبش مکتبی چیست؟
از سوره ی صف پنج بینش را الهام می گیریم که پاسخ پرسش بالا را مشخص می سازد:
1- جنبش مکتبی، رنگ و رسمی الهی دارد، همان گونه که پروردگار سبحان می فرماید: «صِبْغَهَ اللّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَهً»(بقره 138)؛ نگارگری الهی، و کیست خوش نگارتر از خدا. از این رو، جنبش مکتبی در برابر چارچوبهای نژادی، اقلیمی و حزبی کرنش نمی کند. این جنبش تا بدانجا اوج می گیرد که مؤمنان را پیکره ای واحد می سازد، که برخی پشتیبان برخی دیگرند.
این رنگ و رسم در تسبیحی جلوه گر است که سوره صف بدان آغاز می شود، پس هر آنچه در آسمانها و زمین است تنها به تسبیح خدا می پردازند و تنها اوست که قدوس است و دیگر موجودات، قداست و مشروعیت خویش را به اندازه ی نزدیکی به او و به ارزشهای وحیانی، از پروردگار می گیرند. (آیه 1)
2- از میان برداشتن فاصله میان نظریه و اجراء و نیز میان گفتار و کردار، زیرا این همان فاصله ای است که مایه ی ناهنجاری و شکست می شود و شکافی است که از آن، نفاق به درون جنبش رخنه می کند، همانگونه که دشمن نیز از آن به اساس جنبش نفوذ می نماید. (آیات 2-3)
3- اتحاد در ظاهر و باطن، همانگونه که بنای ریخته شده از سُرب اینگونه است که در آن هیچ شکستگی یا ترکی نمی بینی که استحکام آن را از میان ببرد و یا خراشی ظاهری ندارد که دشمن در ویرانی آن طمع ورزد. (آیه 4)
4- گردن نهادن به رهبری الهی که در وجود رسول خدا و جانشینان او جلوه گر است، بدین اعتبار که این گردن نهادن، راهکار نزدیکی به خداست و محوری برای یکپارچگی مؤمنان. (آیات 5-7)
5- جهاد در راه خدا، بدین اعتبار که حالت مبارزه ی شجاعانه در برابر دشمنان رسالت و مکتب را نشان می دهد. شاید جهاد، محور این سوره باشد که به سبب آن به «صف» نامبردار شده است. لیک سخن از جهاد بر گرد سه محور می گردد:
الف: جهاد باید تحت رایت رهبری و با صفهایی به هم فشرده باشد، این محور شاید در میان محورهای سه گانه مهمترین باشد.
ب: خداوند، دینش را بر تمام ادیان پیروز می گرداند و این به مجاهدان امید می بخشد و روحیه پیروزی را در آنان تقویت می کند. همچنین راهبردهای آینده را برای آنان ترسیم می کند تا جهاد اهدافی محدود نداشته باشد. (آیات 8-9)
ج: تشویق به جهاد، که به ضرورت وانهادن خویش به جهاد اشاره دارد، تا معامله سودآور میان خدا و بنده صورت گیرد. (آیات 10-14)
منبع مقاله :
مدرسی، سید محمدتقی؛ (1386)، سوره های قرآن: درونمایه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمی صابری، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ اول.