نویسنده:دکتر بهمن محمدی

انواع چاقی

اگرچه در منابع مختلف، تقسیم بندی های متفاوتی برای چاقی آورده شده است اما الگوی زیر تقریباً همه موارد چاقی را در بر می گیرد. بدین ترتیب چاقی ها به سه دسته کلی تقسیم می شوند:
1- چاقی عمومی
2- چاقی موضعی عادی
3- چاقی موضعی سلولیتی (سلولیت)

چاقی عمومی

در این نوع چاقی که هم در مردان و هم در زنان دیده می شود، بدن به طور یکنواخت چاق است. چاقی عمومی در اثر عوامل مختلفی به وجود می آید که مهم ترین آن ها مصرف زیاد غذا و کم تحرکی است. درمان چاقی عمومی آسان است و با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل و ورزش مناسب برطرف می شود.

چاقی موضعی عمومی

به سه شکل وجود دارد:
1-چاقی سیب شکل (چاقی بالاتنه): که بیشتر در مردان دیده می شود و همراه با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی، دیابت و … می باشد.
2- چاقی گلابی شکل (چاقی پایین تنه): بیشتر در زنان دیده می شود و خطر آن برای سلامت بدن کمتر از چاقی بالاتنه است.
3- چاقی شکمی: شامل تجمع چربی در ناحیه شکم و پهلوهاست و هم در مردان و هم در زنان روی می دهد.
علل به وجود آورنده چاقی موضعی عادی بوده و درمان آن نیز مشابه چاقی عمومی، البته کمی دشوارتر است و لازم است از حرکات ورزشی موضعی و در برخی موارد از محصولات لاغری موضعی برای درمان آن کمک گرفته شود. در مورد این حرکات ورزشی و محصولات ورزشی و محصولات لاغری موضعی بعداً توضیح خواهیم داد.
چاقی سلولیتی (سلولیت)
در اینجا به نوع خاصی از چاقی به نام «سلولیت» اشاره می کنیم.این نوع چاقی حاصل تجمع توده های سلولیت در زیر پوست است که ایجاد چاقی موضعی کرده و به پوست نمای پوست پرتقال می دهد.
سلولیت تقریباً فقط در خانم ها دیده می شود و بیش از 80 درصد زنان به آن مبتلا هستند. در این نوع چاقی فرد مبتلا می تواند چاق باشد،یا دارای وزن طبیعی یا حتی لاغر بوده و فقط به طور موضعی چاق باشد. اگرچه سلولیت می تواند در هر جای بدن به وجود آید،شایع ترین محل بروز آن ناحیه ران ها،باسن، شکم، پهلوها و پشت است.
توده سلولیت با چربی معمولی متفاوت است و از تجمع آب، چربی و مواد زاید به وجود می آید و حالت ژله مانند دارد. در حالی که چربی معمولی با کاهش وزن از بین می رود اما سلولیت حتی با رژیم های سخت و ورزش نیزمقاوم شده و درمان آن دشوار است.
نکته مفید(1): توجه به نوع تغذیه در افراد دارای فشار خون بالا بسیار حائز اهمیت است. این افراد به مقدار و محتوی مواد غذایی مصرفی خود توجه داشته باشند.

انواع سلولیت

سلولیت بر دو نوع است:
1- سلولیت شل که در اکثر خانم ها دیده می شود و ناحیه وسیعی از بدن را در بر می گیرد.
2- سلولیت سفت که خاص خانم های جوان، پرتحرک و ورزشکار است و ناحیه کوچکتری را مبتلا می کند.

عوامل م‍‍وثر در ایجاد سلولیت

عوامل متعددی در ایجاد سلولیت دخالت دارند که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
1- عوامل هورمونی
هورمون های زنانه بخصوص استروژن در ایجاد سلولیت مؤثرند.به همین دلیل سلولیت به ندرت در مردان دیده می شود. استروژن از ابتدای سیکل قاعدگی وارد خون شده و با احتباس مایعات در بدن در بروز سلولیت تأثیر دارد.ولی ممکن است شروع آن در سنین بالاتر و حتی زمان یائسگی باشد. در خانم هایی که از قرص های ضد بارداری استفاده می کنند و یا حامله هستند سلولیت بیشتر بروز می کند؛ چه در این شرایط بدن از هورمون استروژن انباشته می شود.
2- افزایش وزن
سلولیت در افراد چاق بیشتر دیده می شود.
3- ارث
محل پیدایش چاقی موضعی و سلولیت را مشخص می کند. البته این جمله بدان معنی نیست که اگر در مادر یا در زنان فامیل حالت سلولیتی دیده شود، او نیز حتماً به سلولیت مبتلا خواهد شد. اما به تجربه ثابت شده است که اگر سلولیت در او بروز کند محل آن به احتمال زیاد مشابه آن ها خواهد بود.
4-تغذیه نامناسب
غذاهای نامناسب و فانتزی مانند پیتزا، کالباس، سوسیس، انواع غذاهای آماده و کنسروها،اسنک ها،‌غذاهای شور و چرب، ماهی دودی و انواع هله هوله نظیر چیپس و پفک،‌کاکائو، شیرینی جات،‌نوشابه، انواع سس ها و ادویه جات و … در پیدایش سلولیت نقش دارند؛ چه مواد زاید زیادی را به بدن وارد می کنند.
5- مصرف ناکافی آب
نوشیدن آب به میزان کافی به دفع مواد زاید از بدن کمک می کند. بنابراین اگر به مقدار کافی دریافت نشود این مواد در بدن تجمع کرده و ایجاد سلولیت می کند.
6- تحرک ناکافی
چاقی سلولیتی بیشتر در افراد کم فعالیت و در قسمت های کم تحرک بدن به وجود می آید. در افرادی که به صورت نشسته کار می کنند سلولیت در ناحیه ران ها، باسن، شکم و پهلوها دیده می شود.
7- استرس
زندگی پر استرس و به دور از آرامش در ایجاد سلولیت نقش دارد.
8- سایر عوامل
سیگار، الکل و داروهای آرام بخش از دیگر عوامل به وجود آورنده سلولیت هستند.
نکته مفید(2):خوردن غذا به شیوه آهسته، به فرد کمک می کندکه احساس گرسنگی خود را درک کند وبه میزان کافی ومناسب غذا میل نماید. تند تند خوردن غذا باعث می شود فرد غذای بیشتری وارد معده خودکند.

درمان سلولیت

همان طور که گفته شد سلولیت در اثر تجمع توده های متشکل از چربی، آب و مواد زایددر زیر پوست به وجود می آید. این توده ها که حالت ژلاتینی دارند می توانند در قسمت های مختلف بدن ظاهر شوند. عوامل هورمونی، ارث، تغذیه نامناسب، مصرف ناکافی آب، عدم تحرک و…
در ایجاد آن نقش دارند. بنابراین رفع چاقی موضعی سلولیتی بر پایه اصلاح عوامل به وجود آورنده آن است. بنابراین اصول درمان سلولیت عبارتند از:
1- حذف هورمون های ناخواسته
2- کاهش وزن
3- تغذیه مناسب
4- تنفس صحیح
5- ورزش مناسب
6- استراحت جسمی و آرامش روانی
7- ماساژ ناحیه مبتلا
8- کاربرد ترکیبات لاغری موضعی
1- حذف هورمون های ناخواسته
همان طور که گفته شد مصرف داروهای ضد بارداری و ترکیبات حاوی استروژن در ایجاد سلولیت نقش دارند. بنابراین در صورت امکان باید روش جلوگیری از بارداری را تغییر داده و مصرف ترکیبات هورمونی، قطع شده یا کاهش داده شود.
2- کاهش وزن
افزایش وزن به ایجاد چاقی موضعی کمک می کند. بنابراین با کاهش وزن می توان از ایجاد سلولیت جلوگیری کرده و درمان آن را سرعت بخشید.
3- تغذیه سالم
همان طور که قبلاً گفته شد سلولیت از چربی معمولی به وجود نمی آید و با یک برنامه غذایی معمولی از بین نمی رود. اما با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب هم می توان وزن را کاهش داد و هم به دفع مواد زاید از بدن کمک کرده و سلولیت را درمان نمود. رژیم غذایی مناسب وتناسب اندام شیوه ای مناسب برای درمان سلولیت به شمار می رود.
از آنجایی که مصرف غذاهای چرب و سنگین، مواد زاید بسیاری را به بدن و بخصوص به کبد تحمیل می کنند چنان که کبد نتواند این مواد را خنثی و دفع کند زمینه بروز سلولیت فراهم می شود. به همین دلیل باید از برنامه های غذایی زود هضم استفاده شود.
به طورکلی غذاهایی که در درمان سلولیت موثرند عبارت اند از: سبزی جات و میوه جات (بیشتر به صورت خام)، تخم مرغ (به صورت آب پز)، لبنیات تازه و کم چرب و کم نمک،‌ انواع گوشت ها (ترجیحاً گوشت های سفید) بدون چربی و به صورت آب پز و کبابی.
مصرف جوانه گندم،جوانه جو و ترکیبات حاوی مخمر آبجو که حاوی اسیدهای آمینه، املاح و ویتامین ها به خصوص ویتامین های «ب» می باشند برای دفع مواد زاید از بدن بسیار مفید اند.
ضمناً باید از مصرف غذاهای نامناسب و مضر خودداری شود(نام این غذاها قبلاً آورده شده است).
گفتنی است محدود کردن و حذف نمک از برنامه غذایی به رفع سلولیت کمک می کند.

دفع مواد زاید بدن

مواد زاید بدن از طرق مختلف از بدن دفع می گردد:
– دفع مواد زاید از طریق کلیه ها
آب در رفع سلولیت بسیار موثر است. نوشیدن روزانه حداقل 8 لیوان آب موجب دفع مواد زاید بدن از طریق ادرار می شود.
برخی افراد قادر به نوشیدن این مقدار آب نیستند. این افراد باید از نوشیدن تدریجی (جرعه جرعه) آب شروع کنند. فراموش نکنید که آب بهترین نوشیدنی برای درمان سلولیت و دفع مواد زاید بدن است. حتی لازم است بعد از رفع سلولیت هم چنان به نوشیدن آب ادامه دهید.
– دفع مواد زاید از طریق دستگاه گوارش
یبوست یکی از دلایل اصلی سلولیت به شمار می رود. در این شرایط مواد زاید به خوبی دفع نشده و در بدن تجمع می یابد. بنابراین رفع یبوست قدم مهمی در درمان یبوست است.
یبوست به دلایل مختلفی بروز می کند که از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
– کم حجم بودن مواد غذایی مصرفی؛ فرد باید با مصرف میوه وسبزی بیشتر، بر حجم مواد غذایی مصرفی خود بیفزاید. هم چنین مصرف نان های سبوس دار و غنی شده و نیز حبوبات، سبوس گندم و سبوس برنج در افزایش حجم مدفوع موثر است.
– مصرف آب به مقدار کم؛ نوشیدن روزانه 8 تا 10 لیوان آب، باعث حرکت مدفوع در دستگاه گوارش و دفع ساده تر آن می شود. هم چنین نوشیدن دو لیوان آب گرم قبل از صبحانه به پیش گیری یا درمان یبوست کمک می کند.
– تحرک کم؛ نشستن به مدت طولانی و تحرک کم،سرعت دستگاه گوارش را کاهش می دهد و تا حد زیادی باعث بروز یبوست می شود.
– استرس و فشارهای روحی؛ گاهی یبوست به دلیل استرس و تنش های عصبی بروز می کند که بسیار هم شایع است. لذا در این شرایط کاهش استرس و اضطراب و حفظ آرامش اعصاب به رفع یبوست کمک می کند.
اغلب افراد مبتلا به سلولیت جهت درمان، به مصرف برخی از داروها یا ترکیبات گیاهی روی می آورند که باید متذکر شوم مصرف این موارد باید صرفاً زیر نظر متخصص صورت گیرد.
منبع:نشریه تغذیه و سلامتی شماره 79